Cukrzyca wcale nie musi ograniczać korzystania z przyjemności wakacyjnego wypoczynku, nawet wyjazdów do egzotycznych i dalekich krajów, ale wszystko wymaga rozwagi, zaplanowania podróży z odpowiednim wyprzedzeniem i właściwych przygotowań. Wybierając miejsce urlopowe, należy zwrócić uwagę, aby klimat był raczej umiarkowany. Lepiej nie jechać w tropiki w szczycie sezonu, nie wskazane są wysokie temperatury i duża wilgotność powietrza. Przed urlopem warto odwiedzić lekarza, aby omówić z nim swoje plany. Uwzględniając stan zdrowia osoby z cukrzycą, lekarz podpowie, jakie regiony są bezpieczne. Warto na taką wizytę umówić się 2-4 tygodnie przed wyjazdem, aby diabetolog przeprowadził stosowne badania i ocenił stan zdrowia pacjenta, ewentualnie miał czas na zmianę sposobu leczenia.
Część osób spędza urlop w kraju, ale coraz więcej Polaków chce zwiedzać świat. Oczywiście, wyjazdy zagraniczne wymagają od osób z cukrzycą staranniejszego przygotowania. Muszą one bowiem pamiętać o niezbędnych dokumentach, stosownym zapasie leków i bezpiecznym trybie życia.
Niezbędne dokumenty
- W kraju niezbędne w podróży są dokumenty potwierdzające fakt ubezpieczenia zdrowotnego np. legitymacja ubezpieczeniowa, aktualny formularz RMUA, odpowiednie zaświadczenie od pracodawcy. Bez tych dokumentów lekarz nie może wypisać recepty.
- Jeśli wybierasz się za granicę, zabierz ze sobą odpowiedni dokument dla służb celnych, w którym lekarz prowadzący swoim podpisem potwierdza, że wyjeżdża osoba chora na cukrzycę, która musi mieć przy sobie insulinę, urządzenia do jej wstrzykiwania oraz testy do badania poziomu glukozy we krwi. Najlepiej, aby ten dokument był przetłumaczony na język kraju, do którego się wybierasz. Dokument powinien zawierać podstawowe informacje dotyczące twoich danych osobistych (adres, telefon, grupa krwi), sposobu leczenia, wykaz stosowanych leków, ich dawki oraz kontakt do twojego lekarza diabetologa.
- Jadąc za granicę, oprócz paszportu i karty informacyjnej na temat choroby, zabierz ze sobą polisę ubezpieczeniową na leczenie i ewentualną hospitalizację. W większości krajów europejskich obowiązuje Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, która uprawnia osoby ubezpieczone w NFZ do bezpłatnego leczenia. Karta wydawana jest w oddziałach NFZ. Więcej informacji: www.nfz.gov.pl
- Niezbędne są oczywiście pieniądze, które mogą być konieczne na pokrycie niespodziewanych kosztów oraz karty kredytowe lub czeki podróżne. Przydadzą się także drobne pieniądze, abyś zawsze mógł kupić coś do picia, przekąskę lub w razie potrzeby mieć dostęp do telefonu.
Ważne!
Warto zaopatrzyć się np. w breloczek lub wisiorek z adnotacją „choruję na cukrzycę” – po polsku i po angielsku, który należy nosić przy sobie.
Warto też nauczyć się kilku przydatnych zwrotów w języku, jaki obowiązuje w odwiedzanym kraju: na przykład „mam cukrzycę”, „przyjmuję insulinę”, „to są moje leki”, „daj mi cukier”.
W DROGĘ!
Niezależnie od tego, czy osoba z cukrzycą podróżuje pociągiem, samochodem czy samolotem powinna wziąć bagaż podręczny, do którego w każdej chwili będzie miała dostęp.
Pamiętaj:
- Weź ze sobą w podróż zapas insuliny, igieł, pasków testowych i dodatkowy wstrzykiwacz. Insulinę przewoź najlepiej w 2 torbach, w ilości co najmniej 2 razy większej niż to konieczne na czas podróży.
- Najlepiej mieć ze sobą 2 glukometry z dodatkowymi bateriami w 2 torbach podręcznych.
- Osoby chore na cukrzycę typu 1 powinny mieć przy sobie zestaw do ratunkowego podania glukagonu.
- Chorzy przyjmujący leki doustne zawsze powinni mieć przy sobie zapas leków.
- Do podręcznego bagażu należy włożyć przekąski w postaci węglowodanów prostych (tabletki glukozowe, cukierki) do zwalczania objawów hipoglikemii oraz węglowodanów złożonych (batoniki, krakersy) do zastąpienia posiłku, gdy będzie opóźniony.
- Należy wziąć wszystkie na co dzień stosowane leki oraz dodatkowe recepty.
- Należy stale mieć przy sobie identyfikator informujący o chorobie (książeczka zdrowia, legitymacja, bransoletka, zaświadczenie podpisane przez lekarza).
Jeśli osoba z cukrzycą cierpi na chorobę lokomocyjną, powinna przyjąć zwykle stosowane leki na 1/2 -1 godziny przed rozpoczęciem podróży.
Uwagi praktyczne
- Jeżeli w podróży insulina, którą zawsze używasz została zniszczona lub zgubiona, należy udać się do najbliższego szpitala lub apteki. Otrzymasz tam insulinę, która jest lekiem ratującym życie. Wystarczy, że masz przy sobie dokument stwierdzający, że chorujesz na cukrzycę i wymagasz leczenia insuliną. Jeżeli zaś uszkodził się pen, insulinę możesz podać za pomocą strzykawki kupionej w najbliższej aptece.
- Jeżeli jedziesz z biurem podróży, poinformuj, że chorujesz na cukrzycę i dowiedz się, czy w danym kurorcie możesz liczyć na specjalne posiłki i ewentualną szybką pomoc lekarską. O chorobie powiedz też pilotowi wycieczki.
- Jeżeli podróżujesz własnym samochodem, szczególnie daleko, nie wytyczaj sobie za dużych etapów do pokonania na raz, często odpoczywaj i unikaj podróży nocą.
- Nigdy nie rozpoczynaj też jazdy, jeśli odczuwasz objawy hipoglikemii i zawsze zabieraj ze sobą glukozę lub cukier na wypadek wystąpienia niedocukrzenia (np. podczas zmiany koła).
ZA GRANICĘ!
Cukrzyca nie stanowi przeciwwskazania do wykonania szczepień, które są wymagane przed wyjazdem do niektórych krajów. W określonych sytuacjach konieczne może być stosowanie leków przeciwzimniczych (przeciwmalarycznych).
Z cukrzycą w samolocie
Przed podróżą (około 7-10 dni wcześniej) skontaktuj się z liniami lotniczymi, aby przygotowano ci specjalny posiłek. Musisz wiedzieć, że dieta cukrzycowa podawana w samolocie jest bardziej odpowiednia dla osób z cukrzycą typu 2, bo zawiera niewiele węglowodanów. Ponadto przygotuj się na to, że posiłki w samolocie mogą być opóźnione lub może ich wcale nie być, dlatego bardzo ważne jest zabranie ze sobą do bagażu podręcznego przekąsek oraz tabletek glukozy. Podczas lotu należy pić bardzo dużo płynów bezalkoholowych i bezkofeinowych.
U przedstawiciela linii lotniczych dowiedz się, w jakich godzinach będą podawane posiłki, aby dostosować do tego schemat wstrzyknięć insuliny. Dla osób z cukrzycą, przyjmujących analogi insuliny podróż jest wygodniejsza, a przede wszystkim bezpieczniejsza.
Analogi szybko działające w ciągu kilku minut wchłaniają się do krwi. Dzięki temu podróżujący nie jest tak rygorystycznie uzależniony od pór posiłków, może też sobie pozwolić na odstępstwo od codziennej diety. Ten rodzaj insuliny pozwala też na łatwą modyfikację dawki. Szybko działające analogi insuliny można podać bezpośrednio przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu w dawce zależnej od wielkości posiłku oraz aktualnego stężenia cukru we krwi.
Podczas długiego lotu jest niezbędna częstsza niż zwykle kontrola stężenia glukozy przy pomocy glukometru.
Jeśli podróżujesz razem z inną osobą, poinformuj ją, że masz cukrzycę i naucz ją, co powinna zrobić w razie nagłej potrzeby pomocy. Dobrze, aby ta osoba przechowywała część twojej insuliny, w razie gdyby coś stało się z insuliną, którą przewozisz w swoim bagażu.
Strefy czasowe
Podczas przekraczania stref czasowych konieczna jest częstsza niż zwykle kontrola poziomu cukru we krwi i ewentualna modyfikacja leczenia. Modyfikacja dawek insuliny nie jest wymagana przy podróży na północ lub południe, a także zwykle nie jest potrzebna przy przekraczaniu mniej niż 5 stref czasowych.
Jeżeli jednak przekraczasz kilka stref, musisz wiedzieć, że podczas lotu na zachód doba się „wydłuża”, a więc przy intensywnej insulinoterapii należy dostrzyknąć 1-2 dawki insuliny w zależności od liczby posiłków. Podczas lotu na wschód, doba się „skraca”, a więc trzeba zmniejszyć dawki insuliny, która będzie wstrzykiwana w krótszych odstępach czasu. Podczas takich sytuacji sprawdzają się analogi insuliny, które ułatwiają utrzymanie dobrego wyrównania cukrzycy.
Radzimy:
Najlepiej nie przestawiać zegarków podczas lotu i podczas przyjmowania insuliny nadal kierować się czasem miejsca zamieszkania. Tak będzie łatwiej dopilnować pór wstrzyknięć insuliny oraz posiłków.
Lekarz za granicą
Aby znaleźć lekarzy diabetologów mówiących po angielsku w kraju, w którym się znajdujesz, najlepiej skontaktować się z polską placówką dyplomatyczną lub uczelnią medyczną. Takie informacje można też uzyskać w International Association for Medical Assistance to Travellers www.iamat.org
Istnieje możliwość zakupu insuliny za granicą, ale może być bardzo droga. Może też różnić się rodzajem i sposobem działania od tej, którą normalnie używasz, dlatego lepiej wziąć zapas leków ze sobą. Jeśli podróżujesz po Polsce, weź ze sobą dodatkowe recepty na leki.
ZMIANA TRYBU ŻYCIA I ODŻYWIANIA
Niezależnie od tego, czy urlop spędza się w kraju czy za granicą, osoba z cukrzycą powinna szczególną uwagę zwrócić na sposób odżywiania i zaplanować racjonalną, służącą zdrowiu aktywność fizyczną.
Posiłki poza domem
Ponieważ wyjazd na urlop może wiązać się ze znaczną zmianą regularności i rodzaju posiłków jadanych często w restauracjach należy:
- częściej przeprowadzać badania poziomu glukozy we krwi
- w restauracjach lepiej zamawiać posiłki gotowane, grillowane lub pieczone, unikać potraw smażonych oraz posiłków typu fast food i wybierać dania dietetyczne. Lepiej nie jeść nieobranych owoców i surowego mięsa
- trzeba pamiętać o przeliczaniu wymienników węglowodanowych. Problemy mogą pojawić się w krajach egzotycznych, gdzie można spotkać zupełnie nieznane potrawy, lepiej więc przed wyjazdem sprawdzić, jaka kuchnia tam dominuje
Ważne!
Latem pij 2-3 litry płynów dziennie. Pij tylko płyny z butelek. Unikaj napojów z kostkami lodu, a także spożywania alkoholu w podróży, szczególnie w gorącym klimacie, z uwagi na zagrożenie odwodnieniem organizmu.
Aktywność fizyczna
Na urlopie zwykle wzrasta aktywność fizyczna. Dużo się chodzi, pływa, wiosłuje czy jeździ na rowerze. Dieta osoby z cukrzycą powinna być zmodyfikowana w zależności od rodzaju wysiłku fizycznego. Intensywny wysiłek powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi i wymaga dodatkowej ilości węglowodanów. Konieczne może być zredukowanie dawki insuliny lub leków doustnych nasilających wydzielanie endogennej insuliny.
Pamiętaj, że:
- po długotrwałym wysiłku fizycznym zagrożenie hipoglikemią może utrzymać się nawet przez wiele godzin od zaprzestania intensywnego ćwiczenia. Dlatego niezwykle ważna jest kontrola glikemii przed i po wysiłku, a także przed snem. Dzięki temu można ustalić czy konieczne są zmiany w dawce insuliny lub spożycie dodatkowej przekąski.
- nie należy podejmować wysiłku fizycznego przy glikemii równej bądź większej niż 250 mg%. Może to grozić wystąpieniem kwasicy ketonowej.
- zbyt duży wysiłek przy glikemii równej lub mniejszej niż 100 mg% może wywołać niedocukrzenie.
- uprawiając ćwiczenia fizyczne szczególną uwagę należy poświęcić stopom. Chory z cukrzycą powinien codziennie je oglądać, nie chodzić boso, nosić wygodne obuwie, nie dopuścić do powstawania odcisków i otarć, a jeżeli wystąpią przyłożyć sterylny opatrunek i jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
W bardziej komfortowej sytuacji są te osoby z cukrzycą, które stosują analogi insuliny, ponieważ profil ich działania jest bardziej zbliżony do profilu działania insuliny wydzielanej przez trzustkę zdrowego człowieka. Dzięki temu analogi insuliny umożliwiają lepszą kontrolę cukrzycy. Skuteczniej niż insulina ludzka zapobiegają wzrostowi poziomu cukru po posiłku, a analogi długo działające lepiej pokrywają zapotrzebowanie na insulinę przez całą dobę. Przy ich stosowaniu występuje mniej hipoglikemii tzn. spadków poziomu glukozy we krwi. Pozwalają też zmniejszyć liczbę posiłków, co eliminuje dodatkowe przekąski. Analogi insuliny są wygodne w stosowaniu, a te szybko działające wchłaniają się natychmiast , można więc je wstrzykiwać bezpośrednio przed posiłkiem, a nawet w trakcie lub po posiłku. Chory nie musi więc przestrzegać 30-45 minutowej przerwy między podaniem leku a początkiem posiłku, jak w przypadku insuliny ludzkiej. Jest to bardzo istotne w podróży zwłaszcza, kiedy nie zawsze możemy regularnie jeść, zwiększa się aktywność fizyczna, a tryb życia jest bardziej nieregularny. W przypadku nagłego wzrostu glikemii, który może zdarzyć się w podróży np. w związku z popełnieniem błędu dietetycznego, analogi insuliny działają szybciej, a jednocześnie krócej od insuliny ludzkiej i skutecznie obniżają hiperglikemię poposiłkową. Powyższe cechy są również bardzo ważne przy zmianie stref czasowych, podczas długich podróży, kiedy niezbędne staje się dostrzykiwanie małych dawek insuliny.
Jak przewozić insulinę
- Insulinę najlepiej przechowywać w termosie, torbie z izolacją termiczną lub podręcznej lodówce.
- Nie wolno wkładać insuliny do walizki przewożonej w samolotowym luku bagażowym (za niska temperatura).
- Nie należy obawiać się kontroli bagażu podręcznego na lotnisku. Prześwietlanie promieniami rentgena nie niszczy leku. Jeśli masz wątpliwości, poproś o ręczną kontrolę.
- Nie wolno przewozić insuliny w schowku samochodowym (za wysoka temperatura).
- Należy pamiętać, że skrajne temperatury i duża wilgotność mogą wpłynąć na działanie glukometrów i pasków testowych. Glukometr najlepiej pracuje w temperaturze 15-35 C°.
- Insulina może być przechowywana w temperaturze pokojowej (do 25 C°) przez około 1 miesiąc, ale w ciepłych krajach powinna być w lodówce.
- Jeżeli insulina skrystalizuje się (na przykład pod wpływem niskiej temperatury), nie nadaje się do użytku.
Ważne!
Warto, aby dzieci z cukrzycą typu 1 spędzały wakacje na specjalnie organizowanych koloniach i obozach, gdzie zapewniona jest profesjonalna opieka pielęgniarska i lekarska, a poza wakacyjną zabawą prowadzone są zajęcia edukacyjne, ułatwiające radzenie sobie z chorobą.
Konsultacja: dr Alicja Milczarczyk, diabetolog
