Pozornie jest to choroba łagodna, ale około 750-1200 osób wymaga hospitalizacji, a w wyniku powikłań dochodzi też do śmierci pacjentów. Szczyt zachorowań przypada na marzec, dlatego lekarze zachęcają do szczepień. Zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień ochronnych – szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest zalecane przez Główny Inspektorat Sanitarny.
Ospę wietrzną oraz półpaśca wywołuje ten sam wirus – Varicella-zoster. Należy on do grupy wirusów opryszczki. Ospa wietrzna to jedna z najbardziej zakaźnych chorób. Ocenia się, że w krajach uprzemysłowionych 95% osób ulega zakażeniu przed ukończeniem 25 roku życia. W ostatnich latach wzrosła liczba młodzieży i dorosłych chorujących na ospę wietrzną – u których przebieg choroby jest znacznie cięższy niż u dzieci, a ryzyko powikłań wyższe. Należy pamiętać, że nawet po przebyciu ospy wietrznej wirus pozostaje w zwojach nerwów czuciowych i pod wpływem osłabienia odporności może wywołać półpaśca, niezwykle dokuczliwą chorobę, która dotyka głównie ludzi po 50. roku życia.
Szczepienie przeciwko ospie wietrznej można wykonać od 9. miesiąca życia. Jeśli szczepionka zostanie podana dzieciom do 12. roku życia, wystarczy jedna dawka. Od 13 roku życia podaje się dwie dawki szczepionki w odstępie 6 tygodni. Szczepienie wykonuje się podskórnie. Można je wykonać razem ze szczepieniem przeciwko śwince, odrze i różyczce. Jeśli doszło do kontaktu osoby nie zaszczepionej z osobą chorą na ospę wietrzną, szczepienie ochroni przed chorobą lub złagodzi jej przebieg, jeśli zostanie wykonane w ciągu 72 godzin po kontakcie.
Na polskim rynku dostępna jest szczepionka GlaxoSmithKline chroniąca przed ospą wietrzną, która zawiera jedyny zalecany przez WHO szczep wirusa do stosowania w powszechnych programach szczepień ochronnych. Koszt kwalifikacji do szczepienia, samej szczepionki oraz jej podania wynosi około 150 – 170 zł.
Ospa wietrzna – choroba wirusowa
Ospa wietrzna to jedna z najbardziej zakaźnych chorób. Ocenia się, że w krajach uprzemysłowionych 95% osób ulega zakażeniu przed ukończeniem 25 roku życia.
Niezwykle trudno jest uniknąć kontaktu z ospą wietrzną, ponieważ wirus, który wywołuję tę chorobę jest niezwykle powszechny i zakaźny. W USA szacuje się, że co roku choruje na nią tyle osób, ile się rodzi. W Polsce co roku na ospę wietrzną choruje do 200 tysięcy osób, najczęściej dzieci w wieku od 5 do 14 lat.
W ostatnich latach wzrosła liczba młodzieży i dorosłych chorujących na ospę wietrzną – u których przebieg choroby jest znacznie cięższy niż u dzieci, a ryzyko powikłań wyższe. Należy pamiętać, że nawet po przebyciu ospy wietrznej wirus pozostaje w zwojach nerwów czuciowych i pod wpływem osłabienia odporności może wywołać półpaśca, niezwykle dokuczliwą chorobę, która dotyka głównie ludzi po 50. roku życia.
Drogi zakażenia
Ospa wietrzna przenosi się drogą kropelkową oraz z prądem powietrza na odległość kilkudziesięciu metrów, źródłem zakażenia jest zawsze chory na ospę wietrzną człowiek. Zakażamy już na 2 dni przed pojawieniem się charakterystycznej dla ospy wietrznej wysypki. Przestajemy zakażać po przyschnięciu wszystkich pęcherzyków. Kontakt z chorymi na półpasiec może wywołać ospę wietrzną u tych, którzy jeszcze jej nie przechorowali.
Objawy
Typowa ospa wietrzna zaczyna się gorączką i wysypką, trwa do 7 dni. Gorączka utrzymuje się przez około 5 dni, po pierwszej dobie gorączki najczęściej kilkoma rzutami pojawia się wysypka, czemu towarzyszy podniesienie temperatury ciała. Wysypka jest rozsiana na całym ciele, nawet na skórze głowy, ale też na błonach śluzowych jamy ustnej, gardła, narządów moczowo-płciowych i spojówkach.
Z początku są to różowe plamki, które przekształcają się w grudkę, a następnie w pęcherzyk wypełniony płynem surowiczym, otoczony czerwoną obwódką. Potem płyn surowiczy mętnieje, robi się krosta, na końcu pojawia się strupek, który po wyschnięciu odpada. Niestety ospie wietrznej towarzyszy świąd skóry, a przedwcześnie zdrapane krosty mogą pozostawiać trwałe blizny.
Powikłania
Największe ryzyko powikłań istnieje w niemowlęctwie i po 16 roku życia. Najczęstszym powikłaniem po ospie wietrznej jest ropne zakażenie skóry, wywołane bakteryjnym nadkażeniem wykwitów ospowych, róża i ropowica. Zdarzają się też powikłania neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie móżdżku, mózgu, niedowład nerwu twarzowego. Bywają też przypadki zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, a także małopłytkowość. Ciężki, a nawet śmiertelny przebieg ospy wietrznej obserwuje się u noworodków, osób z niedoborem odporności, z chorobami nowotworowymi. Ospa wietrzna może być niezwykle niebezpieczna dla kobiet ciężarnych oraz ich dzieci, szczególnie w pierwszych dwóch trymestrach ciąży. Może dojść do przezłożyskowego zakażenia płodu. Najczęściej spotykanym powikłaniem u kobiety w ciąży jest zapalenie płuc. Z kolei dzieciom grozi tzw. zespół ospy wrodzonej, dochodzi wtedy do zaburzeń rozwoju płodu w obrębie skóry, kończyn i centralnego układu nerwowego.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
W Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy Zachodniej szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest szczepieniem obowiązkowym. W niektórych krajach azjatyckich szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest szczepieniem finansowanym z budżetu państwa. Uważa się, że dziewczynki posiadające blizny na skórze nie miałyby szans wyjść za mąż.
W polskim programie szczepień jest to szczepienie zalecane. Główny Inspektor Sanitarny zaleca je wszystkim osobom, które nie przechorowały jeszcze ospy wietrznej oraz dzieciom i młodzieży z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji.
Szczepienie przeciwko ospie wietrznej można wykonać od 9. miesiąca życia.
W przypadku dzieci pomiędzy 9 m. ż. a 12 r. ż. wystarczy jedna dawka szczepionki, aby zapewnić skuteczną ochronę przed chorobą (osoby powyżej 13 r. ż. muszą przyjąć dwie dawki szczepionki w odstępie 6 tygodni). Jeśli doszło do kontaktu osoby nie zaszczepionej z osobą chorą na ospę wietrzną, szczepienie ochroni przed chorobą lub złagodzi jej przebieg, jeśli zostanie wykonane w ciągu 72 godzin po kontakcie.
Szczepienie wykonuje się podskórnie. Można je wykonać razem ze szczepieniem przeciwko śwince, odrze i różyczce.
Na polskim rynku dostępna jest szczepionka chroniąca przed ospą wietrzną, która zawiera jedyny zalecany przez WHO szczep wirusa do stosowania w powszechnych programach szczepień ochronnych. Preparat został przebadany klinicznie na grupie 5 tys. pacjentów (osoby zdrowe oraz z grup ryzyka: dzieci, młodzież, dorośli oraz dzieci z upośledzoną odpornością). Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły bezpieczeństwo i wysoką skuteczność szczepionki. Koszt kwalifikacji do szczepienia, samej szczepionki oraz jej podania wynosi około 150 – 170 zł.
