Przeziębienie jest chorobą zakaźną a główną rolę w przenoszeniu wirusów odgrywa droga kropelkowa (kichanie i kaszel). Proste zabiegi higieniczne i właściwe zachowania zmniejszą rozprzestrzenianie się wirusów poprzez ręce i przedmioty zapobiegając tym samym przekazywaniu zakażenia.
Przez wiele lat uważano, że przeziębienie jest to stan obniżonej odporności wywołany długotrwałym lub nadmiernym niedokrwieniem błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Sądzono, że w następstwie spadku odporności, żyjące na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych drobnoustroje mają sprzyjające warunki dla wzmożonego rozmnażania się.
Badania przeprowadzone w latach 80tych XX wieku potwierdziły i określiły precyzyjnie, że przeziębienie to nic innego jak infekcja wirusowa.
Nadal uważa się jednak, że naturalna odporność ma duże znaczenie w ochronie przed przeziębieniem. Rzadziej na przeziębienie chorują ludzie zahartowani, spędzający dużo czasu na świeżym powietrzu. Duże znaczenie w zwiększeniu odporności na przeziębienie ma zdolność przystosowywania się szerokości naczyń krwionośnych błon śluzowych stykających się ze środowiskiem zewnętrznym do zmiennej temperatury otoczenia. Pod wpływem zimna u osób niezahartowanych występuje nadmierny skurcz naczyń krwionośnych prowadzący do niedokrwienia błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Konsekwencją nadmiernego lub długotrwałego skurczu naczyń krwionośnych jest upośledzenie funkcji obronnych błony śluzowej co sprzyja zakażeniu. Zahartowanie organizmu ma na celu takie przygotowanie naczyń krwionośnych błony śluzowej, aby pod wpływem zimna nie kurczyły się nadmiernie oraz odpowiednio szybko rozszerzały się pod wpływem ciepła. Hartowaniu sprzyja przebywanie na świeżym powietrzu, uprawianie sportów, stosowanie naprzemiennych gorących i zimnych pryszniców, unikanie używek, stresów oraz właściwa dieta.
Powikłania w przebiegu przeziębień – zapalenie zatok.
Przeziębienie, któremu towarzyszy niedrożność nosa, to jedna z najczęstszych przyczyn bólów zatok. Jak wynika z badań PBS, ból zatok będący głównym objawem zapalenia zatok, u 52% badanych wystąpił bezpośrednio po przeziębieniu. Jeśli silne bóle głowy pojawiają się w okolicach czoła, oczu, nosa, nasilają się pochylaniu i zmianach pogody, a towarzyszy im niedrożność nosa lub ropna wydzielina z nosa – z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać zapalenie zatok.
"Infekcje górnych dróg oddechowych (potocznie zwane przeziębienem) są najczęstszą przyczyną powstawania zapalenia zatok. Proces zapalny toczący się wewnątrz zatok przynosowych przyczyniają się do obrzęku błony śluzowej nosa, gdzie unieruchomiona wydzielina wraz z powietrzem w zatkanej zatoce powoduje ucisk, wynikiem czego jest intensywny ból. Dlatego tak ważne jest przywrócenie drożności nosa i ujść zatok przynosowych" mówi prof. dr hab. Dariusz Jurkiewicz – Kierownik Kliniki Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie. Proces zapalny toczący się w obrębie nosa, nosogardła i gardła powoduje uszkodzenie fizjologicznych funkcji błony śluzowej dróg oddechowych. Tymczasem aparat śluzowo-rzęskowy i nabłonek wyściełający drogi oddechowe stanowi pierwszą linię obrony organizmu. Druga linia obrony to układ odpornościowy.
Uszkodzenie rzęsek, lub nawet czasowe upośledzenie ich ruchu oraz zmiana gęstości śluzu może prowadzić do upośledzenia transportu śluzowo-rzęskowego. W/w czynniki oraz upośledzenie drożności nosa są podstawowym czynnikiem predysponującym do wystąpienia powikłań choroby przeziębieniowej. Najczęstszymi powikłaniami infekcji wirusowej nosogardła (przeziębienie) jest nadkażenie bakteryjne, zajęcie procesem zapalnym błony śluzowej zatok i zapalenie ucha środkowego.
Leczenie przeziębienia
Leczenie przeziębienia jest objawowe. Z uwagi na znaczną ilość typów wirusów mogących wywoływać przeziębienie na obecnym etapie wiedzy nie jest możliwe stworzenie idealnej szczepionki.
W codziennej praktyce najczęściej stosowane są preparaty złożone zawierające w swoim składzie leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
Jednym z częstszych powikłań przeziębienia jest ostre zapalenie zatok i ostre zapalenie ucha środkowego. Zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań w postaci zapalenia zatok można poprzez zastosowanie preparatów zawierających w swym składzie leki zmniejszające obrzęk i przekrwienie błon śluzowych np. lek który jest połączeniem ibuprofenu i pseudoefedryny.
Podobnie jak w przeziębieniu przebiega leczenie niepowikłanej grypy – zwykle wystarczające leczenie objawowe Chory powinien wypoczywać – najlepiej pozostać w łóżku. Powinien przyjmować duże ilości płynów – zapobiega to odwodnieniu, zwiększa wilgotność błony śluzowej oraz zmniejsza gęstość śluzu. W przypadku utrzymywania się suchego i męczącego kaszlu można stosować środki przeciwkaszlowe. Leczenie przeciwwirusowe stosuje się u osób z osłabioną odpornością i cierpiących na choroby przewlekłe. Należy pamiętać, że leki przeciwwirusowe nie są pozbawione działań ubocznych, a grypa jest chorobą samoograniczającą się. W grupach ryzyka celowe jest natomiast zastosowanie szczepień.
