Historia usług finansowych zbiega się w czasie z pojawieniem się pieniądza jako środka płatniczego. Najpierw, u zarania dziejów, pożyczki miały charakter rzeczowy. Dopiero z chwilą upowszechnienia się pieniędzy to się zmieniło. Zobacz, jak wygląda światowa historia pożyczek i kredytów.
Jak powstał pieniądz?
Sektor usług finansowych opierających się na pożyczaniu środków powstał dopiero wtedy, gdy pozycja pieniądza jako takiego została solidnie ugruntowana. Najpierw transakcje handlowe realizowano na zasadach barteru, czyli wymiany produktu za towar lub artykułu za usługę. Niemniej system ten nie był sprawiedliwy i rzetelny. Strony transakcji mogły się poczuć oszukane i wykorzystane, dlatego pojawiła się potrzeba wykorzystania do gromadzenia dóbr materialnych oraz do handlu uniwersalnego środka wymiany dóbr.
Tak właśnie powstał pieniądz, a pierwszym środkiem wymiany handlowej był pieniądz pierwotny. Określeniem tym nazywano stosunkowo trwałe i podzielne dobra konsumpcyjne, które miały na tyle dużą oraz stałą wartość, by spełniać się w roli pośrednika. Pieniądzem była chociażby sól, cenne futra, zboża czy kadzidła. Z czasem jednak zastosowano w tej roli metale – trwałe i podzielne, które stały się fundamentem do dalszego rozwoju pieniądza.
Za powstanie pierwszych pieniędzy, jakie znamy do dziś – w formie monet – odpowiadają Fenicjanie, czyli starożytny lud słynący z działalności kupieckiej, który żył w basenie Morza Śródziemnego.
W średniowieczu pojawiły się zaś pierwsze usługi bankowe, np. pierwsi bankierzy pozwalali wpłacać pieniądze kruszcowe u siebie i wypłacić je w innym miejscu na podstawie kwitu depozytowego. W 1156 roku powstał pierwszy bank – w Wenecji – i rozpoczął w średniowiecznej Europie rozwój instytucji bankowych udzielających m.in. kredytów.
Rozwój kredytów i pożyczek w średniowieczu
Nie tylko Wenecja rozwijała sferę kredytową. Również w innych miejscach w Europie tak się działo. Co ciekawe, kredyt był obiektem pewnych refleksji filozoficznych św. Tomasza z Akwinu. Święty dopuszczał zajmowanie się pożyczką i handlem przez chrześcijan, o ile uzyskiwali godziwy zysk, nierujnujący klienta.
Pierwsze pożyczki – towarowe i finansowe
Właściwie od zawsze ludzie pożyczali sobie różne dobra, oczekując w zamian odpowiedniego wynagrodzenia. Pożyczka rzeczowa mogła dotyczyć właściwie wszystkiego, począwszy od przedmiotów codziennego użytku, a skończywszy na pożyczce niewolników i zwierząt.
Pierwsze kredyty i pożyczki miały charakter towarowy, ale było to w czasach, kiedy pieniądze w formie kruszców, monet czy banknotów jeszcze nie istniały. Pożyczkodawca oddawał do dyspozycji innej osoby dany towar na określony czas, zaś pożyczający zobowiązywał się oddać go z nawiązką temu, od którego pierwotnie go wziął. Wysokość wynagrodzenia była wynikiem ustaleń poczynionych pomiędzy stronami transakcji i podlegała negocjacjom.
Ciekawostką niech będzie sankcja, jaka groziła nierzetelnym pożyczkobiorcom za brak zwrotu pożyczki w ustalonym terminie. Jeśli ktoś nie oddał swojego długu, był skazywany na niewolnictwo, a niewolnik musiał wykonywać na rzecz wierzyciela określone prace, by wywiązać się ze swojego zobowiązania.
Z czasem, kiedy w użyciu były już monety, czyli znany dziś pieniądz, pożyczano właśnie środki finansowe. Pożyczki musiały być zwrócone w wyznaczonych terminach, i to w kwocie większej niż suma uzyskanych uprzednio środków. Miało to miejsce już w starożytnym Rzymie.
Rozwój bankowości rozkwitał w Cesarstwie Rzymskim, gdzie pożyczek w kruszcach, czyli w złocie i srebrze, lub w kamieniach szlachetnych udzielali biedniejszym ludziom arystokraci i lichwiarze oraz rozwijające swoją działalność banki. Upadek cesarstwa zahamował rozwój bankowości, która w okresie średniowiecza trwała w fazie stagnacji.
Idea pożyczek i kredytów powróciła w XII wieku za sprawą wypraw krzyżowych, choć pierwsze europejskie banki powstały około 100 lat później. Dużą rolę w rozwoju usług finansowych pożyczkowych odegrał bank w Amsterdamie, w Holandii, który pożyczał pieniądze krajom na pokrycie deficytów budżetowych. Natomiast kredytów inwestycyjnych dla rozwoju przedsiębiorstw udzielały w czasach rewolucji przemysłowej banki z Anglii.
