Wydzielanie się hormonów jajnikowych zależy od przysadki mózgowej. A więc w sposób schematyczny można powiedzieć, że mechanizm kierujący znajduje się w gruczole, który nazywa się przysadką mózgową. Przysadka mózgowa otrzymuje polecenie z podwzgórza, części mózgu niezmiernie czułej na poziom wydzielanych przez jajnik hormonów. W odpowiedzi na impulsy, przysadka mózgowa wydziela z kolei hormony przysadkowe, gonatropiny, które przedostając się do krwi, przekazują polecenie jajnikom, które wydzielają estrogeny i progesteron. Hormony te są prawdziwymi posłańcami, dzięki którym zachodzi wymiana informacji pomiędzy przysadką mózgową, jajnikiem i błoną śluzową macicy.
Cykl
Miesiączka występuje w cyklicznym rytmie, wynoszącym około 28 dni Najpierw spójrzmy, co się dzieje z jajnikiem w czasie cyklu. Nowy cykl rozpoczyna się z każdym pojawieniem się miesiączki. Na powierzchni jajnika rozwija się pęcherzyk jajnikowy. Pod wpływem hormonów przysadki mózgowej staje się on coraz większy. Można go dostrzec na jajniku gołym okiem, ponieważ osiąga wielkość orzecha laskowego (24mm). Kiedy osiągnie odpowiednią wielkość, wówczas pęka, uwalniając komórkę jajową. Po czym komórka jajowa, jeszcze niewidoczna gołym okiem, wchłonięta zostaje przez bańkę jajowodu i podąża na spotkanie z plemnikiem, jeśli dostał się on do trzeciej zewnętrznej części jajowodu, gdzie odbywa się zapłodnienie. Niezapłodniona komórka jajowa znika. A pęcherzyk jajnikowy, który dojrzał i pękł pod wpływem hormonu przysadki mózgowej przyspieszającego jego dojrzewanie, zmienia się w ciałko żółte, które bierze swą nazwę od koloru i która wydziela progesteron przygotowujący błonę śluzową na ewentualne zagnieżdżenie się jaja płodowego. W przypadku zapłodnienia jajo przesyła sygnał do jajnika i ciałko żółte w dalszym ciągu produkuje progesteron, który będzie potrzebny w czasie ciąży, przekształca się w ciałko żółte ciążowe Jeśli zapłodnienia nie było, ciałko żółte znika. Nagły spadek poziomu hormonów jajnikowych pociąga za sobą martwię wierzchniej części błony śluzowej macicy, która zostaje złuszczona i wydalona razem z krwią. To jest właśnie miesiączka. Pozostaje nadal tajemnicą, dlaczego ciałko żółte nie utrzymuje się dłużej jak 13, 14 dni, jeśli nie doszło do zapłodnienia. A ponieważ pęcherzyk jajnikowy potrzebuje około dwóch tygodni, żeby dojrzeć, dlatego cały cykl trwa mniej więcej 4 tygodnie.
Dlaczego istnieją dłuższe i krótsze cykle miesiączkowe?
Całość zjawisk zachodzących podczas cyklu miesiączkowego jest niezmiernie złożona, stąd można zrozumieć częste zaburzenia miesiączki. Druga faza cyklu lub faza post-owulacyjna nie przekracza nigdy 13 dni (z wyjątkiem ciąży), podczas gdy faza pierwsza, przedowulacyjna, jest bardzo zmienna. Jeśli cykl przekracza 28 dni, to zawsze ta pierwsza faza się do tego przyczynia. Jedynie poprzez codzienne dopochwowe mierzenie temperatury można się zorientować, ile trwa każda faza. Podczas pierwszej fazy cyklu temperatura nie przekracza 36,6 stopni, a w drugiej fazie, pod wpływem progesteronu, przekracza 37,2 stopni. Tę fazę nazywa się również fazą wydzielniczą cyklu.
Czy od momentu pojawienia się pierwszej miesiączki, dziewczyna może zajść w ciążę
Wiadomo, iż mechanizm jajeczkowania jest bardzo skomplikowany i bardzo często potrzebuje on trochę czasu, aby się całkowicie wyregulować. I tak najczęściej, ale nie zawsze, cykle miesiączkowe odbywają się bez jajeczkowania przez pierwsze dwa lata po wystąpieniu pierwszej miesiączki.
A wiadomo, że nie może być zapłodnienia bez owulacji. Kiedy podczas cyklu występuje jajeczkowanie, ciąża staje się możliwa. Znaczy to, że jest możliwe zajście w ciążę już przy pierwszej miesiączce, jeśli – wyjątkowo – miało miejsce jajeczkowanie.
Ile czasu trwa jajeczkowanie?
W odróżnieniu od mężczyzny, który podczas każdego stosunku płciowego wyzwala podczas wytrysku około 350 milionów plemników i każdy z nich może doprowadzić do zapłodnienia, kobieta ma normalnie tylko jedno jajeczkowanie w miesiącu, a możliwość zapłodnienia, które odbywa się w trzeciej zewnętrznej części jajowodu, trwa bardzo krótko – zazwyczaj kilka godzin. Niestety, nie można dokładnie ustalić tego krótkiego okresu. Jest to przyczyną trudności w ustaleniu metod zapobiegania ciąży, takich, które pozwalają na uniknięcie zapłodnienia.
Przez ile dni kobieta jest płodna?
Ponieważ data jajeczkowania jest różna u każdej kobiety i zależy od jej cyklu, trudno, więc z góry przewidzieć okres płodny. Wiadomo tylko, że jeśli ciałko żółte zostało utworzone, wówczas nie może dojść do zapłodnienia. To założenie stało się podstawą metody polegającej na mierzeniu ciepłoty ciała, która pozwala stwierdzić, podczas każdego cyklu, nie to, kiedy zachodzi jajeczkowanie, ale czy okres płodny się zakończył, czy też nie. Ten okres trwa mniej więcej od 18 dnia normalnego cyklu.
Czy może być kilka owulacji w cyklu?
Przy prawidłowych procesach fizjologicznych w miesiącu dojrzewa tylko jeden pęcherzyk jajnikowy. Wiele pęcherzyków jajnikowych zaczęło dojrzewać, ale oprócz tego jednego inne przerwały dojrzewanie. Wyjątkowo tylko dwa pęcherzyki na raz mogą osiągnąć całkowitą dojrzałość i wtedy w razie ciąży urodzą się bliźniaki dwujajowe. To oznacza, że od trzeciego dnia podniesionej temperatury do pojawienia się miesiączki, istnieje okres niepłodności, który nie przekracza 10 dni, ponieważ należy czekać trzy dni, aby być pewnym, że temperatura rzeczywiście się podniosła.
Czy można mieć miesiączkę dwa razy w miesiącu?
Ponieważ miesiączka jest konsekwencją spadku poziomu hormonów pod koniec cyklu, można powiedzieć, że każde poważne zachwianie równowagi hormonalne pociąga za sobą krwawienie. Ale takie krwawienie nie oznacza, że jest to miesiączka, gdyż pojawia się nieregularnie.
Wpływ klimatu na pojawianie się miesiączki
Przysadka mózgowa i podwzgórze, które są ze sobą mocno powiązane, zwłaszcza u ludzi młodych, reagują na wszelkie emocje. Dlatego datę miesiączki może przesunąć klimat, a także wyjazd na wczasy, zmiana zawodu.
Czy kobieta po stosunkach seksualnych może nie mieć miesiączki nie będąc w ciąży?
To możliwe, na przykład torbiel jajnika, duże emocje, strach przed ciążą lub zażywanie niektórych leków mogą spowodować taki stan rzeczy. Należy wówczas zgłosić się do lekarza.
Dlaczego miesiączka jest bolesna?
To nie jest regułą. Najczęściej miesiączka jest bezbolesna. Ale rzeczywiście zdarza się, że jest bolesna albo od początku, albo dopiero po jakimś czasie. Bóle mogą mieć różne przyczyny. Narządy płciowe są niezmiernie wrażliwe. Krwawieniom miesiączkowym towarzyszy wytwarzanie się prostaglandyn, które mogą być przyczyną mocnych skurczów macicy i mdłości. Obecnie istnieją lekarstwa, które hamują działanie prostaglandyn nie powodując skutków ubocznych i które bez wahania można stosować podczas bolesnych miesiączek.
Czy istnieje sposób, aby wstrzymać okres na jakiś czas, na przykład z powodu imprezy sportowej?
Jeśli boimy się, że miesiączka wystąpi akurat podczas jakiegoś egzaminu lub imprezy sportowej, można przesunąć jej datę zażywając gestageny lub leki antykoncepcyjne. Miesiączka zostanie wstrzymana, dopóki będziemy zażywać ten lek. Należy to robić pod konsultacją lekarza.
Dlaczego miesiączka zanika w pewnym wieku?
Dlatego, że starzejący się jajnik nie jest w stanie przekształcać podstawowych pęcherzyków jajnikowych, jakie jeszcze zawiera, na dojrzałe. Przysadka mózgowa, chcąc pobudzić jajnik do działania, zaczyna wytwarzać nadmierną ilość FSH. Ta utrata równowagi jest pośrednio przyczyną "uderzeń gorąca", na jakie skarżą się kobiety, które przechodzą ten okres. Ustąpienie cyklu miesiączkowego występuje jedynie u ludzi. Wszystkie inne gatunki mają miesiączki do końca życia.
Autor: Alicja Tomszczyk
Publikacja na podstawie licencji CC
