Cukrzyca to schorzenie zmniejszające odporność organizmu. Osoby chore na cukrzycę, typu 1 oraz 2, są bardziej podatne na infekcje zarówno bakteryjne, wirusowe, jak i grzybicze. Mogą być to infekcje, na które zapadamy wszyscy, ale u diabetyków nierzadko występują także zakażenia grzybami, wirusami czy bakteriami, na które osoby zdrowe (z prawidłowym metabolizmem cukru) są odporne. Ponadto zakażenia u osób z cukrzycą mają tendencję do przedłużania się i znacznie trudniej je leczyć.
Mechanizm „błędnego koła”
Skłonność do infekcji rozpoczyna mechanizm „błędnego koła”. Podwyższone stężenie glukozy we krwi upośledza mechanizmy odpornościowe, stąd właśnie skłonność do infekcji. Infekcja powoduje zaś uruchomienie mechanizmów obronnych w organizmie, które osłabiają działanie insuliny i zwiększają zapotrzebowanie na ten hormon. U osób zdrowych trzustka reaguje zwiększoną produkcją insuliny. U diabetyków trzustka nie ma takiej możliwości, w konsekwencji dochodzi do nasilenia zaburzeń metabolicznych i zwiększenia stężenia glukozy.
Niezbędna profilaktyka
Dla osób z cukrzycą bardzo istotne znaczenie ma profilaktyka infekcji. W „sezonie przeziębieniowym” powinni oni przede wszystkim unikać kontaktu z osobami chorymi. Konieczne jest też odpowiednie wyrównanie cukrzycy. Osobom chorym na cukrzycę szczególnie zalecane są również szczepienia ochronne. Powinny obowiązkowo szczepić się raz w roku przeciw grypie (najlepiej na początku jesieni) oraz jednorazowo – przeciwko pneumokokom (dwoinkom zapalenia płuc).
Intensywne leczenie infekcji
Niestety, nie zawsze daje się zapobiec infekcji. Gdy chorych na cukrzycę zaczyna „brać” przeziębienie, po zaobserwowaniu pierwszych objawów infekcji (gorączka, kaszel, katar, uczucie ogólnego rozbicia) powinny częściej niż zwykle mierzyć stężenie glukozy we krwi i nie zwlekając zwrócić się po poradę do lekarza. Chorzy na cukrzycę wymagają bowiem intensywnego leczenia infekcji lekami uzależnionymi od rodzaju wywołujących je drobnoustrojów (np. antybiotykami). Jednocześnie z terapią infekcji muszą ściśle monitorować poziom wyrównania cukrzycy i na ten okres zintensyfikować leczenie obniżające stężenie glukozy. Utrzymanie dobrego wyrównania metabolicznego cukrzycy (stężenie glukozy 100-135mg%) jest bowiem warunkiem skutecznego wyleczenia infekcji. Złe wyrównanie cukrzycy jest przyczyną przedłużania się infekcji oraz nieskuteczności stosowanych leków. Ze względu na możliwość infekcji „nietypowymi” drobnoustrojami, które nie są zazwyczaj groźne dla osób bez cukrzycy, wybór stosowanego leczenia infekcji (np. antybiotyku) bywa trudny.
Konieczna insulinoterapia
Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia infekcji u osób z cukrzycą jest dobre wyrównanie gospodarki cukrowej, co ze względu na mechanizm „błędnego koła” bywa szczególnie trudne. Najskuteczniejszym sposobem ścisłej kontroli gospodarki węglowodanowej jest intensywna insulinoterapia. Kluczową rolę w tej skutecznej funkcjonalnej insulinoterapii odgrywają analogi insuliny (zarówno szybkodziałające, jak i o przedłużonym działaniu). Analogi szybkodziałające, poza swoim działaniem w okresie poposiłkowym mogą też służyć do korekcji podwyższonego stężenia glukozy w okresie międzyposiłkowym. Analogi długodziałające zapewniają zaś bardziej stabilne stężenia glukozy w ciągu całej doby. Podczas infekcji u osób chorych na cukrzycę, analogi insuliny są skuteczniejsze i bardziej bezpieczne niż inne rodzaje leczenia. Stosowanie analogów insuliny zmniejsza też ryzyko hipoglikemii. Pewne substancje produkowane w organizmie diabetyka w czasie infekcji powodują oprócz zwiększenia zapotrzebowania na insulinę także zmniejszenie apetytu. To może spowodować, że pacjent nie zjada posiłków lub zjada dużo mniej, co z kolei może zwiększać ryzyko niedocukrzenia.
Także infekcja u osób z cukrzycą typu 2 leczonych normalnie lekami doustnymi, bardzo często wymaga zastosowania insuliny. Przyczyną jest wywołane przez infekcję zwiększenie zapotrzebowania organizmu na insulinę. Trzustka osób chorych na cukrzycę typu 2 bardzo często nie może podołać temu wzrostowi zapotrzebowania. Stąd konieczność częstego oznaczania stężenia glukozy we krwi, a w razie utrzymujących się hiperglikemii konieczność wprowadzenia insulinoterapii.
Zalecenia dietetyczne
Podczas infekcji u chorych na cukrzycę mogą obowiązywać specjalne zalecenia dietetyczne, które zależą od zastosowanego w okresie infekcji leczenia hipoglikemizującego. Okres infekcji to bowiem czas tzw. nasilonego katabolizmu (rozkładu substancji energetycznych, a następnie budulcowych organizmu). Nasilony katabolizm może doprowadzić u chorych na cukrzycę do kwasicy ketonowej. Z drugiej strony unikanie spożywania pokarmów (głodówka) ma podobne działanie. Stąd też w czasie infekcji konieczne jest stosowanie diety zaspokajającej zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne w połączeniu z intensywną insulinoterapią. Rozkład posiłków musi być dostosowany do schematu leczenia insuliną, a dieta powinna być wzbogacona o świeże owoce i warzywa – źródło witamin i błonnika.
Konsultacja: dr hab. med. Grzegorz Dzida specjalista chorób wewnętrznych, diabetolog z Katedry i Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Lublinie
