- Wynalezienie i wprowadzenie insuliny do lecznictwa w 1922 roku zadecydowało o losach milionów chorych na świecie. Które z późniejszych odkryć uznać można za równie wielki przełom?
– Badania koncentrowały się na poszukiwaniu coraz lepszych rozwiązań kliniczno-farmakologicznych w dążeniu do naśladowania fizjologicznego uwalniania insuliny. Wyprodukowanie insulin długo działających, opracowanie nowoczesnych metod ich oczyszczania, uzyskanie insuliny ludzkiej przy użyciu inżynierii genetycznej we wczesnych latach 80. ub. w., a także wprowadzenie penów i osobistych pomp insulinowych były krokami milowymi w udoskonalaniu metod leczenia.
Kolejnym bardzo istotnym osiągnięciem w doskonaleniu leczenia chorych na cukrzycę było wprowadzenie analogów insuliny.
- Czym są analogi insuliny?
– Są to biotechnologicznie wytworzone cząsteczki, wykazujące duże podobieństwo do wydzielanej przez trzustkę naturalnej insuliny, a co za tym idzie, naśladujące jej fizjologiczne działanie.
- Jakie analogi ma do dyspozycji polska diabetologia?
– Dysponujemy czterema analogami insuliny – dwoma o szybkim działaniu oraz dwoma o działaniu powolnym. Pierwszym biosyntetycznym analogiem insuliny ludzkiej była insulina LisPro (o nazwie handlowej Humalog), wprowadzona została do lecznictwa diabetologicznego dziewięć lat temu przez firmę Eli Lilly.
W Polsce dostępny jest także szybko działający analog insuliny o nazwie NovoRapid firmy Novo Nordisk.
- Jakie korzyści przynosi chorym stosowanie analogów?
– Idealnym celem leczenia insuliną powinno być naśladowanie fizjologicznego, dobowego profilu zmian w wydzielaniu insuliny przez komórki B wysp trzustkowych. Charakteryzuje się on prawie jednoczesną z przyjęciem posiłku zwyżką insulinemii (poziomu insuliny wydzielonej przez trzustkę do krwi), która osiąga swój szczyt po upływie 20-30 minut, a następnie powraca do wartości wyjściowych po upływie 2-3 godzin. W okresach między posiłkami i w nocy wartości insulinemii są niskie, zapewniając utrzymanie stężenia glukozy w tym okresie w granicach normy.
Zasady i metody dążenia do tego celu nazywamy intensywną, czynnościową insulinoterapią, którą realizujemy zwykle za pomocą wielokrotnych, podskórnych wstrzyknięć insuliny lub przy użyciu osobistych pomp insulinowych.
Do tego rodzaju insulinoterapii najbardziej przydatne są właśnie analogi insuliny. Wstrzyknięcie podskórne analogu szybko działającego umożliwia wytworzenie odpowiedniego stężenia analogu insuliny już po 15 minutach. Pomiędzy 40-60. minutą osiąga się szczytowe działanie, a całkowite jej działanie wygasa po 3-4 godzinach. Zatem szczyt działania hipoglikemizującego pokrywa się ze szczytem narastania stężenia glukozy po zjedzeniu posiłku, co zapobiega występowaniu hiperlikemii poposiłkowej. Krótki okres działania analogów szybko działających (NovoRapid, Humalog) zmniejsza ryzyko występowania hipoglikemii między posiłkami.
- Czy stosując insuliny ludzkie można osiągnąć takie samo wyrównanie poziomów cukru, jak przy stosowaniu analogów?
– Dylematem każdej insulinoterapii stosującej klasyczne preparaty insuliny jest zbyt późne i zbyt małe zwiększenie stężenia insuliny w okresach okołoposiłkowych oraz zbyt wysokie i zbyt długo utrzymujące się zwyżki stężenia insuliny w osoczu w okresie między posiłkami i w nocy.
W praktyce oznacza to niedostateczne obniżenie glukozy po posiłku oraz skłonność do hipoglikemii między posiłkami. Z tego powodu klasyczna insulina powinna być wstrzykiwana co najmniej 30 minut przed głównymi posiłkami. Dodatkowo pacjent musi regularnie, w stałych porach spożywać posiłki, co bywa trudne do wykonania dla osób aktywnych zawodowo. Problemy te rozwiązują właśnie szybko działające ANALOGI. Podanie szybko działającego analogu zmniejsza poposiłkową glikemię (poziom cukru po zjedzeniu posiłku) w większym stopniu niż preparaty insuliny ludzkiej o szybkim działaniu. Bezpośrednio więc po iniekcji można sięgnąć po kanapkę.
- Kto może być leczony analogami insuliny?
– Klasycznym wskazaniem do stosowania analogów szybko działających jest intensywna insulinoterapia. Znajdują one więc zastosowanie zarówno w leczeniu cukrzycy typu 1, jak i w kontrolowaniu poposiłkowej glikemii w cukrzycy typu 2. Analogi wskazane są szczególnie u osób z cukrzycą typu 1 o chwiejnym przebiegu (z dużą skłonnością zarówno do hiperglikemi, jak i hipoglikemii), z "nieświadomością" hipoglikemii, powstającą na skutek nieodczuwania przez chorego objawów ją sygnalizujących, u osób ze skłonnością do hipoglikemii nocnych oraz osób z cukrzycą po operacyjnym usunięciu trzustki.
- Ile razy dziennie chory musi przyjmować analogi?
– Schematy są różne, zależą od typu cukrzycy i zadań, jakie terapia ma spełniać.
W cukrzycy typu 1 oraz u osób po operacyjnym usunięciu trzustki konieczne jest stosowanie intensywnej, czynnościowej insulinoterapii, najczęściej w postaci czterech, pięciu wstrzyknięć.
U osób z cukrzycą typu 2 analog szybko działający może być stosowany przed każdym głównym posiłkiem do obniżenia hiperglikemii poposiłkowej w terapii skojarzonej z lekami doustnymi lub z insuliną o przedłużonym działaniu, ewentualnie analogiem długo działającym.
– Leczenie analogami nie jest tanie. Na szczęście od 1 kwietnia br. te szybko działające weszły na listy refundacyjne, są więc dostępne także dla osób z mniejszą zasobnością portfela…
– Dobrze się stało, że analogi szybko działające są wreszcie bardziej dostępne dla osób z cukrzycą. Mam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, na liście refundacyjnej znajdą się także analogi długo działające.
