Zwykle rodzice przekonani są, że ich wpływ na emocjonalny i fizyczny rozwój dziecka rozpoczyna się dopiero po jego przyjściu na świat. Jednak dziś chyba już nikt nie ma wątpliwości, że rozwój dziecka zaczyna się nie w chwili przyjścia na świat, ale już w momencie poczęcia.
Od pierwszych chwil po porodzie noworodek bardzo dużo potrafi – bije jego serce, oddycha, porusza się, ssie, łyka i wydala, potrafi płakać. Stosunkowo niedawno, bo w latach 60-tych ubiegłego wieku, po publikacji Frederica Leboyer „Narodziny bez przemocy” zaczęto zwracać uwagę, że noworodek czuje, słyszy, reaguje na zapachy i smaki, a nawet troszkę widzi. Również bardzo wyraźnie potrafi dać znać o swoim komforcie lub dyskomforcie. Przecież te wszystkie możliwości nie pojawiły się w momencie odcięcia pępowiny. Dziewięć miesięcy życia płodowego, to czas rozwoju wszystkich możliwości, które przygotowują dziecko do porodu i do samodzielnego życia pozałonowego. Dziecko rosnące w łonie matki wymaga ogromnej czułości, uwagi i współdziałania. Ta faza życia ma ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju. Już wtedy zaczyna się rozwój emocjonalny i wychowywanie dziecka. Frederic Leboyer powiedział, że „minuta wychowywania dziecka w okresie wewnątrzmacicznym warta jest miesiąca jego kształcenia po urodzeniu”.
W życiu płodowym to dotyk, ruch, dźwięki, smaki, a nawet zapachy i światło pobudzają rozwój ośrodkowego układu nerwowego i aktywność dziecka. Dzięki bodźcom zmysłowym rodzice już wtedy mogą nawiązać pierwszy, radosny dialog z dzieckiem!
Wszystkie zmysły dziecka rozwijają się jeszcze w życiu płodowym, a w chwili przyjścia na świat są w pełni gotowe do działania. Jedynie zmysł wzroku potrzebuje jeszcze kilku tygodni do osiągnięcia dojrzałości. To dzięki informacjom zmysłowym dziecko stopniowo będzie uczyło się rozpoznawania swoich potrzeb i będzie zbierało wszystkie informacje z otoczenia. Już przez całe życie to właśnie zmysły będą kanałami informacyjnymi dostarczającymi wszelkiej wiedzy.
Najważniejszy dla noworodka jest zmysł czucia i dotyku
Wszystkie podstawowe potrzeby rozpoznaje dzięki niemu – że głodny, że ma mokro, że mu zimno lub gorąco, że mu niewygodnie, czy wreszcie, że chce być przytulony. To wszystko wie dlatego, że czuje. Dlatego zmysł dotyku rozwija się najwcześniej, bo już w 6-tym tygodniu od poczęcia obserwuje się pierwsze reakcje embrionu na dotyk w okolicy górnej wargi. W tym miejscu pojawiają się pierwsze receptory dotyku. Przez całe życie będzie to jedna z najbardziej wrażliwych części ciała i najbardziej doświadczona. Dlatego małe dzieci tak chętnie poznają nowe rzeczy wkładając je do ust. W 22. tygodniu ciąży całe ciało dziecka już czuje. A nacisk wód płodowych, otulenie i głaskanie nimi to najważniejsze z doświadczeń wewnątrzłonowych. Dlatego malutkie dzieci tak bardzo potrzebują przytulania już od pierwszych chwil po porodzie, ponieważ to daje im poczucie bezpieczeństwa. Dotyk to bardzo wczesna i bardzo silna więź emocjonalna – gdy mama, tata i dziecko, nie widząc się, przeżywają wspólną radość, w tym samym momencie, z tego samego powodu. Dotyk emocjonalnie wiąże dotykanego z dotykającym. Rozwój i dojrzałość zmysłu dotyku ma ogromny wpływ na zachowanie niemowlęcia, rozwój emocjonalny, kształtowanie osobowości i relacje z ludźmi w przyszłości. Dlatego kobietom w ciąży zaleca się dotykanie, głaskanie czy masowanie brzucha, jeśli nie występują medyczne przeciwwskazania. Z powodu tak dużego znaczenia dotyku dla ogólnego rozwoju, w ostatnich latach podkreśla się wielkie korzyści płynące ze stosowania masażu niemowląt.
Rozwój zmysłu równowagi
Niemal równolegle ze zmysłem dotyku, bo już od 9-go tygodnia życia płodowego, rozwija się zmysł równowagi pobudzany bodźcami ruchowymi, koniecznymi dla harmonijnego rozwoju dziecka. Ruch wywołuje reakcje płodu, które pobudzają rozwój napięcia mięśniowego, wpływa na ułożenie w macicy, zwrot główką w dół przygotowujący do porodu, a w przyszłości na rozwój psychomotoryczny i kolejne umiejętności ruchowe. Obserwacje wskazują, że tryb życia prowadzony przez kobietę w czasie ciąży wpływa na rozwój dziecka. Gdy mama porusza się, dziecko w jej brzuchu jest spokojne, kiedy ona siada lub kładzie się, dziecko zaczyna poruszać się. Dlatego odpowiednio rozłożone okresy aktywności i odpoczynku dają dziecku możliwość na przemian spokoju i ruchu, a w konsekwencji harmonijnego rozwoju. Nadmierna aktywność kobiety ciężarnej lub konieczność dłuższego leżenia w czasie ciąży może ograniczać rozwój dziecka. Dlatego kobietom w ciąży zaleca się spokojne spacery, pływanie, łagodny taniec i unikanie nadmiernej aktywności.
Smak i węch to zmysły, które rozwijają się już w okresie płodowym
Wydaje się, że smak jest doznaniem zupełnie nowym po narodzinach i zostaje poznany dopiero przy pierwszym karmieniu. Jednak dziecko jeszcze w łonie ćwiczy zmysł smaku połykając płyn owodniowy, który ma charakterystyczny smak diety preferowanej przez mamę. Dlatego prawdopodobnie rozpoznaje podobne smaki w mleku z piersi. Dziecko po porodzie uwarunkowane jest na słodki smak mleka, jednak dokładnie wie czego nie lubi. To znaczy, że zmysł smaku już działa i po smaku mleka pozwala dziecku rozpoznać jego mamę. Podobnie ze zmysłem węchu, który niesłusznie kojarzy się z oddychaniem. Zapach wód płodowych bardzo wcześnie (w 11-tym tygodniu) pobudza pierwsze receptory węchu. Dzięki nim już kilka godzin po porodzie dziecko może po zapachu rozpoznać swoją mamę. Dlatego nie wolno używać wód toaletowych przygotowując się do porodu. Zapach mamy będzie dla niego bezpiecznym punktem odniesienia w nowym środowisku, a w przyszłości ważnym sygnałem, że to właśnie ona je przytula lub jest blisko.
Od 26-28 tygodnia ciąży dziecko reaguje na zewnętrzne bodźce słuchowe
Wcześniej słyszy stale rytm serca mamy, dźwięki pochodzące z jej ciała i jej głos, który rejestruje przez wibracje zanim go usłyszy. Nie rozumie słów, ale rozpoznaje specyficzną intonację, rytm i ładunek emocjonalny słów. Po urodzeniu te elementy posłużą dziecku za punkty odniesienia, tak jak smak mleka i zapach, rozpoznawania tej, która je urodziła. Będą elementem poczucia bezpieczeństwa w obcym środowisku. Dlatego zachęca się rodziców oczekujących narodzin dziecka, aby z nim rozmawiali, śpiewali mu czy nawet czytali dziecięce wierszyki. Szczególnie tatusiów, którym po porodzie będzie łatwiej nawiązać kontakt z dzieckiem, jeśli będą rozpoznawalni po głosie. Badania dowodzą, że noworodki rozpoznają te same dźwięki, które słyszały w 3-ch ostatnich miesiącach ciąży i uspokajają się przy nich. Stabilizuje się oddech, zmienia się ciśnienie krwi, akcja serca. A poza tym, jeśli rozpoznają wcześniej słyszane dźwięki to znaczy, że je pamiętają. Jest sugestia, że może to być dowód na bardzo wczesny trening pamięci.
Wzrok jest najmniej dojrzałym zmysłem po przyjściu na świat
Wzrok ma najmniejsze znaczenie w relacji dziecka z rodzicami. Jednak bardzo ważne jest, żeby kontakt wzrokowy z dzieckiem nawiązywać jak najczęściej w odległości 15-20 cm. Dziś wiadomo, że rozwój systemu nerwowego w okresie płodowym zależy częściowo od tego, czy do płodu docierają odpowiednie bodźce zmysłowe. Jednak wszelki nadmiar stymulacji jest stanowczo odradzany.
W tym intymnym kontakcie zmysłowym z dzieckiem, rodzice, a szczególnie matka, uczą się towarzyszyć mu już od wczesnego okresu rozwoju, nawiązują bliską i serdeczna więź, tworząc przyjazną atmosferę uczuciową dla przyjęcia dziecka.
Internetowa Szkoła Rodzenia to cykl filmów zawierających ćwiczenia, które pomogą przygotować rodziców do tego wyjątkowego wydarzenia, jakim jest poród. Program został przygotowany przy współpracy najlepszych specjalistów z zakresu położnictwa, pediatrii, psychologii i fizjoterapii dziecięcej, którzy na co dzień prowadzą zajęcia z przyszłymi rodzicami. Prezentowane sposoby nawiązywania kontaktu z dzieckiem w fazie prenatalnej ułatwią rodzicom nawiązywanie dialogu, poznawanie potrzeb i zachowań nienarodzonego jeszcze maleństwa. Poszczególne odcinki filmów odpowiednio przygotują przyszłą mamę do porodu, pokażą techniki pozwalające zmierzyć się z bólem i znaleźć siłę, aby przetrwać kryzys i bez obaw urodzić maleństwo. Przedstawią jak racjonalnie postępować, opiszą rodzaj skurczy i inne objawy, które decydują o tym, że dziecko wkrótce przyjdzie na świat.
Więcej informacji na www.pieluszki.pl
