Badania wykazują wiele błędów popełnianych w sposobie żywienia dzieci. Do najczęstszych należą: podawanie zbyt dużej liczby posiłków w ciągu dnia, brak suplementacji witaminy D, nieprawidłowe przygotowanie mieszanek czy zbyt duża podaż soków w diecie (badanie na grupie 300 niemowląt w 6. i 12. miesiącu).* Zaobserwowano także zależność między spożyciem w 1. roku życia nadmiaru białka, a otyłością ujawniającą się w wieku 2 i 6 lat, a potem w życiu dorosłym.
Wszystkim rodzicom zależy, aby ich pociechy rozwijały się prawidłowo. Dieta jest jednym z głównych elementów, który w sposób bezpośredni wpływa na stan zdrowia dziecka oraz jego właściwe funkcjonowanie i rozwój w przyszłości. Z badań przeprowadzonych w różnych ośrodkach naukowych na całym świecie wynika, że u dzieci, którym już w okresie prenatalnym dostarczano wszystkich niezbędnych składników odżywczych, ryzyko wystąpienia otyłości, cukrzycy czy chorób układu sercowo-naczyniowego w dorosłym życiu było na dużo niższym poziomie, niż u ich rówieśników z niedoborami. Do takich podstawowych składników, o których powinna pamiętać każda mama, należąm.in: wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy Omega-3 (w tym przede wszystkim DHA), witamina D czy żelazo. Istotne jest także, aby wszystkie produkty były naturalne, świeże oraz w jak najmniejszym stopniu przetworzone. Tymczasem, jak wykazuje badanie z 2012 roku, tylko 7% mam zna i stosuje się do zaleceń żywieniowych stworzonych przez ekspertów dla niemowląt i małych dzieci
Wzory żywieniowe
Wzory lub inaczej mówiąc zasady żywienia to zespół wielu charakterystycznych, wspólnych cech opisujących odżywianie się ludzi. Mogą je określać:
-
rodzaj i ilość składników pokarmowych,
-
częstości spożywania posiłków,
-
preferencje dotyczące podawania określonych produktów bądź ich unikania.**
Pojawia się coraz więcej wskazań naukowych, które potwierdzają, że sposób odżywiania dziecka w 1. roku życia ma ogromy wpływ, nie tylko na to jak ono rośnie i rozwija się w początkowym okresie, ale również na całe jego późniejsze życie. W opinii Grupy Ekspertów w przypadku niemowląt, u których stwierdzono niedowagę w pierwszych 12. miesiącach życia, ryzyko wystąpienia w przyszłości zaburzeń w rozwoju psychosmatycznym, w tym: migren, problemów z odżywianiem, chorób wrzodowych, atopowego zapalenia skóry jest dużo większe, niż u ich rówieśników z prawidłową masą ciała. Także dzieci z nadwagą narażone są na późniejsze komplikacje wynikające z nieprawidłowej diety. Zawał serca, nadciśnienie tętnicze czy alergie pokarmowe to tylko niektóre z chorób dietozależnych, z jakimi mogą mieć do czynienia w dorosłym życiu – podkreśla Agnieszka Pawłowska-Wypych honorowy członek Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego oraz Dyrektor ds. Nauki i Rozwoju w firmie produkującej i opracowującej formułę suplementów dla kobiet w ciąży, mam karmiących i małych dzieci.
Nowe zasady żywienia dla niemowląt i małych dzieci
Podstawowe zasady dotyczące żywienia niemowląt i małych dzieci ogłoszone podczas VIII Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci*:
-
CO I W JAKICH ILOŚCIACH: Pamiętaj, że jako rodzic decydujesz, co będzie jadło Twoje dziecko, jednak to malec sam określa, czy posiłek zje oraz w jakich ilościach. Tak jak dorosły człowiek, tak również niemowlak jednego dnia ma większy apetyt, innego mniejszy. Jeśli dziecko nie będzie chciało czegoś zjeść, nie podawajmy mu tego na siłę.
-
ŁYŻECZKA: Wszystkie nowe produkty, które chcemy wprowadzić do diety dziecka podawaj łyżeczką, a nie butelką. Niemowlak już od 5-6 miesiąca życia umie otwierać usta przy zbliżaniu się łyżeczki, dlatego jeśli podajemy mu posiłki o gładkiej, ale bardziej stałej konsystencji, używajmy do tego sztućców.
-
OWOCE I WARZYWA: Pamiętaj, aby przy zapoznawaniu dziecka z nowymi smakami w pierwszej kolejności podawać mu warzywa, dopiero potem wprowadzaj do diety owoce. Z uwagi na to, że są słodkie, dużo szybciej są akceptowane przez dzieci. Warzywa ze względu na lekko gorzkawy smak, ze znacznie większym trudem są przyswajane, a to właśnie niskie spożycie warzyw, stanowi jeden z głównych problemów żywieniowych w późniejszym wieku.
RYBY: Stanowią najpopularniejsze źródło pokarmowe kwasu DHA. Ich niedostateczne spożycie, zaobserwowane w Polsce, może być uwarunkowane ryzykiem wystąpienia uczulenia oraz zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, dioksynami oraz innymi substancjami toksycznymi w nim występującymi, które są szczególnie szkodliwe dla dzieci, kobiet w ciąży i mam karmiących. W przypadku spożycia niepokrywającego zapotrzebowania, zaleca się dodatkową suplementację. Aby zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia zapewnić właściwe stężenie DHA w mleku, matka karmiąca powinna przyjmować dodatkowo minimum 200 mg DHA dziennie. Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego rekomenduje algi morskie jako bezpieczne źródło DHA. Według zaleceń PTG, DHA właśnie tego pochodzenia powinno być przyjmowane przez kobiety ciężarne w ilości 400-600 mg dziennie, a w przypadku zagrożenia przedwczesnym porodem nawet 1000 mg. Odpowiednia, zalecana ilość dla mam karmiących to 400-600 mg DHA dziennie, a dla dzieci min. 100mg.
-
JAJKO: Już od 5. miesiąca życia dziecka (jeśli było karmione mlekiem modyfikowanym) lub od 7. miesiąca (jeśli było karmione piersią), można zacząć podawać całe jajko, a nie tak jak podtrzymywano do tej pory, samo żółtko. Po dokładnym przeanalizowaniu dotychczasowych badań oraz standardów panujących na świecie, stwierdzono, że nie istnieją żadne przeciwskazania mówiące o jakichkolwiek konsekwencjach zdrowotnych wynikających z faktu podawania całego jajka, a nie samego żółtka.
-
KROWIE MLEKO: Nie powinno być podawane dziecku do 2. roku życia. Wyjątek stanowią potrawy, w których mleko jest jednym z ich elementów składowych, jak np. budyń. Tak skomponowany posiłek można podać maluchowi pod koniec 1. roku życia.
-
PRODUKTY ALERGIZUJĄCE: Produkty potencjalnie alergizujące jak np.: jogurt, kefir czy twarożek (z zastrzeżeniem, że są przeznaczone dla dzieci) można zacząć podawać już od 7. miesiąca życia. Truskawki, uważane za jeden z najbardziej alergizujących owoców, można zacząć wprowadzać w 1. roku życia dziecka. Jeśli u niemowlaka wystąpią objawy alergii, produkt powinien zostać usunięty z diety.
-
MIÓD: Rekomenduje się jego wprowadzenie do diety dziecka po ukończeniu 12. m.ż. Podawanie miodu starszym niemowlętom i dzieciom jest w pełni bezpieczne.
-
MIĘSO: Podawajmy tylko dobrej jakości mięsa. Drób, wołowina, jagnięcina czy królik są najczęściej polecane dzieciom. Początkowo zaleca się, aby podawać ok. 10g ugotowanego mięsa, a pod koniec 1. roku życia dziecka zwiększyć ilość do ok. 20 g.
-
WODA: Istotnym elementem zasad żywienia niemowląt jest woda. Już od początku życia dziecka starajmy się wyrabiać nawyk zaspokajania pragnienia wodą. Woda dla niemowląt musi być niskozmineralizowana, o zawartości minerałów <500 mg/l).
-
SOKI: Przestrzegajmy zasady, że soki, nawet te najlepsze, w diecie niemowląt w 1. r.ż. nie służą do zaspokajania pragnienia. Gdy podajemy dziecku sok, niech to będzie przecier, w 100% naturalny i bez zawartości cukru. Pamiętajmy także, że soki traktujemy w taki sam sposób jak owoce, przy czym ilość wypijanego dziennie soku nie powinna przekraczać 150 ml. W przypadku niemowląt poniżej 5. m.ż. soki mogą istotnie obniżać ilość spożywanego mleka bądź preparatu, który je zastępuje. Z uwagi na możliwość zredukowania w ten sposób niezbędnych składników pokarmowych dostarczanych z mlekiem, zaleca się powstrzymanie od wprowadzania soków przed 5 m.ż.
-
SÓL i CUKIER: Z uwagi na ryzyko wystąpienia nadciśnienia w późniejszym wieku wskazane jest unikanie w diecie dziecka soli kuchennej. Podobne zalecenie obowiązuje dla cukru – wskazuje się jego jednoznaczny wpływ na ryzyko wystąpienia próchnicy i wykształcenia niewłaściwych preferencji żywieniowych. Zgodnie z rekomendacjami europejskimi eliminowanie z diety dziecka soli powinno być kontynuowane także w późniejszych miesiącach życia. Stanowczo odradza się dodawanie do pokarmów przeznaczonych dla dzieci cukru i syropów owocowych na bazie cukru.
Zwracajmy także uwagę na to, aby przygotowywane przez nas posiłki miały odpowiednią konsystencję. W pierwszym okresie życia dziecka powinny być miksowane, potem od 5 – 6 miesiąca maluchowi można stopniowo zacząć podawać coraz większe cząstki pokarmu.
Jako rodzice chcemy zapewnić zdrowy start swojemu dziecku. Pamiętamy więc, że prawidłowe żywienie we wczesnym okresie życia jest w dużym stopniu determinujące dla prawidłowego rozwoju naszej pociechy, osiągania genetycznego potencjału wzrostu i poziomu inteligencji. Nie bez przyczyny według teorii programowania metabolicznego wymienia się doświadczenia żywieniowe w newralgicznych okresach życia jako warunkujące rozwój i zdrowie we wszystkich kolejnych latach życia – podsumowuje Agnieszka Pawłowska-Wypych.
Pamiętajmy o odpowiedniej suplementacji DHA, kwasu foliowego, witaminy D, jodu i żelaza w czasie ciąży czy karmienia piersią oraz higienie i wartości odżywiania. Czasami kilka prostych zasad w sposobie żywienia i zachowanie pewnego rodzaju umiaru może zapobiec otyłości, problemom z sercem czy cukrzycy w dalszych etapach rozwoju. Dlatego, jeśli możemy zapobiegajmy. W końcu to od nas zależy, co będzie jadła nasza pociecha, kiedy i w jakich ilościach. To my już od pierwszych miesięcy życia niemowlaka zaznajamiamy go ze smakami tego świata, więc uczmy, jak jeść zdrowo. Zgodnie z zasadą „jesteś tym, co jesz” – odżywiajmy nasze dzieci zdrowo!
* Standardy medyczne, tom11, nr.3, s. 321-336
** Standardy medyczne, tom11, nr.3, s.417-426
