Według badań przeprowadzonych przez CBOS w 2010 prawie 95% Polaków deklaruje,
że najważniejszą wartością jest dla nich szczęśliwa rodzina. W tej sytuacji problem godzenia obowiązków rodzicielskich i zawodowych staje się problemem większości społeczeństwa. Godzenie sfery zawodowej i prywatnej w Polsce może odbywać się na dwóch uzupełniających się płaszczyznach: instytucjonalnej i prywatnej. Strona instytucjonalna to przede wszystkim prawo chroniące rodzinę i wszelkie formy wsparcia oferowane młodym rodzicom.
Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem zostały opisane w dziale ósmym Kodeksu pracy i dotyczą ochrony pracownic w ciąży, uprawnień do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego przysługującego zarówno kobietom jak i mężczyznom. Mimo iż niestety konsekwencje zawodowe rodzicielstwa odnoszą się głównie do kobiet, problem godzenia kariery zawodowej z życiem rodzinnym dotyczy obojga partnerów. W II kwartale 2010 roku obowiązki rodzinne i związane z prowadzeniem domu jako powód rezygnacji z pracy wskazało 20,9% biernych zawodowo, w tym 5,3% mężczyzn i 33,1% kobiet1. Niezbędne jest wprowadzenie zmian umożliwiających łatwiejsze godzenie obowiązków domowych z zawodowymi. Pomóc w tym ma ustawa o formach opieki nad dziećmi do lat 3 potocznie zwana „żłobkową”. Na jej mocy wprowadzone będą zmiany ułatwiające zakładanie placówek świadczących opiekę nad dziećmi osobom prywatnym, zakładom pracy i uczelniom. Ponadto, od stycznia 2010 r. mężczyźni mogli korzystać z tygodniowego urlopu ojcowskiego, a od stycznia 2011 r. przysługuje im już 2 tygodnie. Od stycznia 2010 roku nowelizacja Kodeksu Pracy umożliwiła również wzięcie przez mężczyznę dodatkowego urlopu macierzyńskiego, którego warunkiem jest wykorzystanie przez kobietę po urodzeniu dziecka co najmniej 14 tygodni. Pracownik przebywający na dodatkowym urlopie macierzyńskim może pracować zawodowo w niepełnym wymiarze, jednak nie wyższym niż połowa etatu.
Rozwiązania ułatwiające godzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym to również elastyczne formy zatrudnienia gwarantowane przez prawo. Z badań pracodawców wynika że większość firm (55%-60%) deklaruje możliwość pracy w skróconym wymiarze godzin2. Pracodawcy doceniają również korzyści płynące z wykorzystania elastycznych form zatrudnienia. Te najczęściej wskazywane przez badanych dotyczą efektywnego wykorzystania czasu pracy (17,8%) oraz niższych kosztów zwiazanych z zatrudnieniem (12%). Natomiast w opinii badanych pracowników zastosowanie w firmie instrumentów godzenia ról rodzinnych i zawodowych może przynieść firmie lojalność pracowników, a także poprawę wydajności pracy, wzrost utożsamienia się z firmą, wzrost motywacji, zmniejszenie absencji, poprawienie atmosfery oraz wizerunku firmy.
Poza zmianami prawnymi potrzeba zmian na poziomie obyczajowym i świadomościowym. „Dlatego tak duże znaczenie dla zmiany postaw i postrzegania ról społecznych mają organizowane wszelkie kampanie świadomościowe skierowane zarówno do kobiet jak i mężczyzn” – podkreśla dr Elwira Gross-Gołacka, Dyrektor Departamentu Analiz Ekonomicznych i Prognoz w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Dlatego też Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej patronuje i wspiera wszelkie kampanie społeczne mające na celu uświadomienie opinii publicznej, że wprowadzanie zasad sprzyjających godzeniu ról rodzinnych i zawodowych jest inwestycją w przyszłość i dobrobyt całego społeczeństwa – dodaje. Przyjęty w polskim społeczeństwie stereotyp, według którego definiuje się kobiecość i męskość, wpływa na podział ról w rodzinie. Od kobiety oczekuje się dbałości o domowe ognisko, opieki nad dziećmi, mężczyzna natomiast ma na rodzinę zarobić. „O ile sfera domowa powoli przestaje być utożsamiana wyłącznie z kobietami, o tyle rodzicielstwo przypisywane jest wyłącznie kobietom. Tak zdefiniowany podział określa sposób i warunki, na jakich kobiety i mężczyźni uczestniczą w dwóch sferach życia: prywatnej i zawodowej. Skłania to partnerów do wejścia w role narzucone przede wszystkim przez kulturę, a nie będące ich świadomym wyborem” – tłumaczy Maja Branka, ekspertka Idei Zmiany.
Młodzi rodzice zaczynają dostrzegać korzyści płynące z wyjścia poza kulturową rolę. Realizacja partnerskiego modelu rodziny, polegającego na dzieleniu się obowiązkami domowymi, stwarza szansę na osiągnięcie spełnienia zawodowego przy jednoczesnym satysfakcjonującym życiu rodzinnym. Dzielenie obowiazków domowych przez partnerów zapobiega zjawisku podwójnego obciążenia kobiety pracą zawodową i domową. Umożliwia to kobiecie większą aktywność zawodową. Mężczyzna w pełni zaangażowany w wychowanie dzieci i prowadzenie domu buduje bliższe relacje z rodziną. Ponadto, praca zawodowa to nie tylko pieniądze. Niezwykle istotny jest czynnik samorealizacji, poczucie spełnienia i zawodowy sukces. Potrzeba samorealizacji jest tak samo silna u mężczyzn jak u kobiet, bez względu na stan cywilny czy posiadanie dzieci. Dlatego niezwykle ważne jest pokonywanie oporu, czy nawet strachu przed powrotem do pracy zawodowej. Jak wykazały badania wykonane w ramach prac nad projektem ”Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn”3, praca motywuje do dbania o siebie, daje możliwość utrzymania kontaktów i znajomości, spełnia potrzebę „wyjścia do ludzi”. Warto pracować.
