Cukrzyca choroba naszych czasów

Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje około 1,5 miliona osób, drugie tyle ma cukrzycę nierozpoznaną. Wśród chorych na cukrzycę 400 tys. osób leczonych jest insuliną.

Prognoza WHO zakłada dalszy wzrost zachorowalności – kszy się o 42 proc., a w krajach rozwijających się, między innymi w Polsce, wzrośnie o 170 proc. Należy spodziewać się, że w ciągu najbliższych 30 lat liczba chorych na cukrzycę na świecie wzrośnie do 366 milionów chorych.

CUKRZYCA TYPU 1 (insulinozależna)

Występuje przede wszystkim u dzieci i młodzieży. Dochodzi do niej w wyniku uszkodzenia i zniszczenia komórek beta trzustki, co prowadzi do nieodwracalnego zahamowania produkcji insuliny. Mechanizm powstawania choroby jest nadal niewyjaśniony. Bezspornym wydaje się być uwarunkowanie genetyczne. Polega ono na zaburzeniu mechanizmów odpornościowych, które są przyczyną nieskutecznej ochrony przed działaniem czynników środowiskowych, m.in. przed zakażeniami wirusowymi, wykazującymi działanie uszkadzające komórki beta trzustki. Należą do nich wirusy: Coxackie B4, świnki i różyczki.

Cukrzyca typu 1 u dzieci rozwija się szybko w okresie od 2 tygodni do kilku miesięcy. Do jej typowych objawów należą: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu w dużych ilościach, ubytek masy ciała mimo wzmożonego apetytu (u dzieci młodszych częściej występuje brak łaknienia). Niecharakterystycznymi objawami są pobudzenie lub apatia i trudności w koncentracji. Ogólny stan dziecka ulega szybko pogorszeniu w miarę narastania zaburzeń metabolicznych, objawiających się: bardzo wysokim poziomem glukozy we krwi, odwodnieniem, zaczerwienieniem twarzy, stanami zapalnymi skóry i zewnętrznych narządów moczowo-płciowych, przyspieszonym oddechem, zapachem acetonu z ust i przejściowym występowaniem zaburzeń widzenia.

LECZENIE CUKRZYCY TYPU 1

jedynym lekiem ratującym życie chorych jest insulina, a najlepszym sposobem leczenia – intensywna (czynnościowa) insulinoterapia
podstawą prawidłowego leczenia insuliną jest dobranie dawki, aby poziom cukru we krwi był zbliżony do wartości u ludzi zdrowych. W praktyce sprowadza się do naśladowania przy pomocy wstrzyknięć insuliny fizjologicznych procesów zachodzących w organizmie – wydzielania dużych ilości tego hormonu podczas jedzenia i mniejszych, między posiłkami i w nocy
w cukrzycy osiąga się to intensywną insulinoterapią – kilkoma wstrzyknięciami w ciągu doby: podawaniem krótko działających insulin ludzkich lub analogów przed śniadaniem, obiadem, kolacją oraz insulin ludzkich o przedłużonym działaniu rano i wieczorem, ewentualnie analogów długo działających. Leczenie takie pozwala na utrzymanie prawidłowych poziomów cukru we krwi między posiłkami i w nocy oraz uniknięcie gwałtownego wzrostu poziomu glukozy po posiłkach, tzw. glikemii poposiłkowej
dobre leczenie cukrzycy pozwala na uniknięcie lub znaczne oddalenie późnych powikłań cukrzycy, do których zalicza się:

uszkodzenie oczu (retinopatia cukrzycowa),
uszkodzenie nerek (nefropatia cukrzycowa),
uszkodzenie nerwów (neuropatia cukrzycowa),
stopa cukrzycowa,
choroby układu krążenia,
zawał serca,
udar mózgu.

Dzięki prawidłowemu leczeniu wydłuża się życie i osiąga jego dobrą jakość. Osoby z cukrzycą zachowują swobodę i pełną aktywność zawodową. Dobre wyrównanie metaboliczne jest też gwarancją prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży.

CUKRZYCA TYPU 2 (insulinoniezależna)

Występuje najczęściej u osób dorosłych z zaburzeniami wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki lub jej nieskuteczne wykorzystywanie przez tkanki.

Choroba ujawnia się na skutek zadziałania czynników środowiskowych. Do najistotniejszych należą:

otyłość – u osób otyłych cukrzyca występuje czterokrotnie częściej niż u osób z prawidłową masą ciała. 80 proc. osób z nadwagą lub otyłością ma cukrzycę typu 2
insulinooporność – związana jest z przyrostem tkanki tłuszczowej, szczególnie u osób z tzw. otyłością centralną, w której tkanka tłuszczowa gromadzi się w jamie brzusznej i tkance podskórnej na wysokości talii. Ten typ otyłości może zmniejszać wrażliwość tkanek na insulinę, przez co zwiększyć zapotrzebowanie na insulinę
odżywianie – wzrost zachorowalności spowodowany jest nadmiernym spożyciem pokarmów wysokoenergetycznych, tłuszczów zwierzęcych, węglowodanów i cukru rafinowanego
starzenie się organizmu – zachorowalność narasta z wiekiem. Pojawia się po 40. roku życia, lecz najwięcej przypadków dotyczy osób po 65. roku życia i jest skutkiem obniżenia wydolności czynnościowej wszystkich komórek, także komórek trzustki
stres – wysiłek umysłowy lub stres emocjonalny mogą prowadzić do przejściowych zaburzeń tolerancji glukozy, w wyniku wydzielania hormonów działających antagonistycznie do insuliny. Zwykle nie prowadzą one do trwałej cukrzycy

Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się względnym niedoborem insuliny – trzustka produkuje insulinę, lecz jest jej za mało w stosunku do zapotrzebowania z powodu insulinooporności lub nie jest wydzielana wtedy gdy jest potrzebna. Jej przebieg jest mniej burzliwy niż cukrzycy typu 1, a objawy: zwiększone pragnienie, wielomocz, osłabienie, świąd skóry, skłonność do zakażeń, pogorszenie widzenia, są słabo nasilone. Mniej dokuczliwe objawy są przyczyną, z powodu której cukrzyca typu 2 pozostaje długo nierozpoznana, średnio 8-10 lat od jej wystąpienia.

Cukrzyca typu 2 we wczesnych stadiach choroby u części chorych może być leczona wyłącznie dietą z ograniczeniem cukrów prostych, regularną aktywnością fizyczną i zmniejszeniem masy ciała. Większość chorych, aby utrzymać poziom cukru we krwi w granicach normy, zmuszona jest jednak przyjmować doustne leki przeciwcukrzycowe.

INSULINA W LECZENIU CUKRZYCY TYPU 2

Po 8-10 latach stosowania tabletek u 80 proc. chorych dochodzi do niewyrównania cukrzycy z powodu nieskuteczności doustnych leków przeciwcukrzycowych. Dzieje się tak na skutek postępującego zmniejszania się zdolności komórek beta trzustki do wydzielania insuliny.

Wówczas konieczne staje się leczenie insuliną. Okresowego przyjmowania insuliny wymagają ponadto pacjenci w razie wystąpienia: ciężkich chorób infekcyjnych, zawału serca, ostrej niewydolności oraz u których istnieją przeciwwskazania do stosowania leków doustnych, np. uszkodzenie wątroby, nerek, uczulenie na leki doustne.

W leczeniu cukrzycy typu 2 insuliną istnieje kilka modeli postępowania. Jednym z nich jest leczenie skojarzone: lekami doustnymi i insuliną – insulinę lub analog insuliny podaje się raz dziennie – wieczorem, a w ciągu dnia pacjent przyjmuje tabletki.

Najczęściej chorzy przyjmują insulinę dwa razy dziennie. W leczeniu cukrzycy typu 2 dobre wyrównanie uzyskują pacjenci stosujący najprostsze leczenie: analog dwufazowy. Tylko dobrze wyedukowani pacjenci, u których zachodzi taka potrzeba, mogą być poddani intensywnej insulinoterapii zbliżonej do prowadzonej w cukrzycy typu 1. Decyzję o sposobie leczenia zawsze podejmuje lekarz!