ABC soczewek kontaktowych

Zdaniem eksperta
Ostatnie kilka lat przyniosło bardzo szybki rozwój technologii produkcji oraz nowoczesne materiały, z których soczewki są wytwarzane. Na ogół po soczewki kontaktowe sięgają ludzie młodzi, aktywni, uprawiający jakiś sport. Różnorodność dostępnych obecnie typów soczewek pozwala jednak specjaliście dobrać odpowiednie soczewki praktycznie każdemu. Za pomocą soczewek kontaktowych można skorygować praktycznie każdą wadę wzroku, począwszy od krótkowzroczności poprzez nadwzroczność, aż po astygmatyzm i prezbiopię (w języku polskim brzydko zwaną starczowzrocznością). Ta ostatnia wada jest praktycznie nieunikniona i czeka nas wszystkich, gdyż związana jest z naszym wiekiem. Zwykle pojawia się po 40 roku życia. Dla nas, specjalistów aplikujących soczewki najistotniejsze jest jednak to, że dzięki nowoczesnym materiałom silikonowo hydrożelowym możemy aplikować obecnie soczewki kontaktowe dużo "zdrowsze” niż jeszcze kilka lat temu. Największą ich zaletą jest dużo wyższa przepuszczalność tlenu, dzięki czemu pod taką soczewką rogówka może swobodnie oddychać.

Jak wygląda badanie wzroku
Bez względu na to jakie soczewki chcielibyśmy nosić, to zawsze powinny być one zaaplikowane przez specjalistę. Zanim założymy soczewki na oczy, specjalista powinien zbadać czy oczy są zdrowe i nie występują przeciwwskazania do noszenia soczewek. Kolejnym etapem jest określenie wady wzroku, gdyż tylko na podstawie takiego badania można określić moc potrzebnych soczewek. Bazując na wynikach wcześniejszych badań i danych z przeprowadzonego wywiadu medycznego, specjalista określa typ i podstawowe parametry pierwszych soczewek próbnych. Po założeniu soczewek próbnych konieczny jest okres adaptacyjny, trwający zwykle do pół godziny. Po tym czasie specjalista może sprawdzić dopasowanie soczewki oraz reakcję oka na soczewkę. Gdyby ocena była negatywna, konieczna jest zmiana parametrów lub typu soczewek próbnych i ponowna próba tolerancji. Jeżeli ocena dopasowania i reakcje pacjenta są pozytywne, to przechodzi się do etapu edukacyjnego. Zwykle obejmuje on naukę zakładania, zdejmowania i pielęgnacji soczewek. Bez względu na typ soczewek, konieczna jest wizyta kontrolna, nie później niż 30 dni od momentu aplikacji. Każdy użytkownik soczewek kontaktowych powinien stawiać się na kolejne wizyty kontrolne u swego specjalisty nie rzadziej niż co 6 miesięcy. Tylko zachowanie takiego procesu jest gwarancją optymalnego doboru soczewek dla danej osoby i zapewni zdrowie oczu, czyli możliwość długoletniego cieszenia się z możliwości noszenia soczewek kontaktowych bez jakichkolwiek dolegliwości i komplikacji. Należy również pamiętać, że niedopuszczalne są jakiekolwiek samodzielne zmiany parametrów soczewek lub ich typów. Nawet jeżeli mielibyśmy zmienić soczewki na inne ale o tych samych lub zbliżonych parametrach, to nie możemy tego zrobić bez wizyty u specjalisty. Wynika to z faktu, że każda z soczewek może być wykonana z innego materiału, może mieć różną konstrukcję, co oznaczać będzie inną charakterystykę dopasowania. Użytkownik sam nie jest w stanie stwierdzić, że dana soczewka jest dla niego odpowiednia. Nawet jeżeli jest komfortowa, to nie oznacza, że jest właściwa z perspektywy czasu.

Wszystkie dostępne obecnie na rynku soczewki kontaktowe można podzielić na wiele grup w zależności od materiału, przeznaczenia, trybu noszenie i wymiany.

Materiały do produkcji soczewek kontaktowych
Pierwsze soczewki kontaktowe wytwarzane były ze szkła i miało to miejsce wiele, wiele lat temu . Z wiadomych względów nie mogły być one ani wygodne, ani trwałe, ani też bezpieczne. Ich stosowanie można by zaliczyć raczej do eksperymentów medycznych niż do regularnej korekcji wzroku. Pierwsze soczewki kontaktowe dostępne na szerszą skalę, były to soczewki twarde wytwarzane z pleksiglasu (PMMA). Niektórzy specjaliści stosują je z powodzeniem do dziś. Kolejnymi soczewkami były soczewki sztywne gazoprzepuszczalne (RGP), które nadal mają dość szerokie zastosowanie w przypadkach specjalnych. Pierwsze soczewki miękkie powstały z materiału HEMA, opracowanego przez czeskiego profesora Wichterle. Wynalazek ten zapoczątkował erę materiałów miękkich zwanych hydrożelami. Do 1998 wszystkie soczewki miękkie wytwarzane były z materiałów hydrożelowych. Właśnie w roku 1998 wprowadzone zostały pierwsze soczewki silikonowo hydrożelowe. Podstawową ich różnicą w stosunku do materiałów poprzedniej generacji jest kilkukrotnie wyższa przepuszczalność tlenu. W związku z powyższym soczewki z nowoczesnych materiałów na bazie silikonu są dla oka dużo zdrowsze i bezpieczniejsze.

Przeznaczenie soczewek kontaktowych
Najliczniejszą grupę stanowią soczewki korekcyjne. Ich podstawowym zadaniem jest korekcja różnych wad wzroku. Oprócz soczewek jednoogniskowych, korygujących krótkowzroczność (-) lub nadwzroczność (+), dostępne są soczewki toryczne do korekcji astygmatyzmu i progresywne dla osób po 40-tym roku życia. Do soczewek korekcyjnych zaliczają się również soczewki sztywne gazoprzepuszczalne lub hybrydowe (miękko-twarde), które obecnie stosowane są głównie przy wysokim astygmatyzmie lub stożku rogówki.

Kolejną, pod względem liczności użytkowników, grupą soczewek są soczewki kolorowe. Wśród użytkowników tych soczewek mniej więcej połowa, to ludzie bez wady wzroku. Oznacza to, że sięgają oni po soczewki tylko ze względów estetycznych, gdyż chcą zmienić lub podkreślić swój naturalny kolor oczu. Druga połowa, to osoby, które zmieniają kolor oczu przy okazji korekcji wady wzroku. Specjalną grupę soczewek kolorowych stanowią soczewki kosmetyczne, których podstawowym zadaniem jest przykrycie niedoskonałości jednego lub obu oczu. Może to być kwestia bielma rogówki lub wszelkich nieprawidłowości w obrębie tęczówki.

Osobną grupę soczewek stanowią soczewki terapeutyczne. Stosowane są one u pacjentów z różnego typu schorzeniami, a ich głównym zadaniem jest uśmierzenie bólu, ochrona przed czynnikami zewnętrznymi lub przyśpieszenie procesu gojenia rogówki po urazie lub zabiegu chirurgicznym.

Mimo tak szerokiego zakresu zastosowań soczewek kontaktowych, należy pamiętać, że podstawowym ich zadanie jest korekcja wad wzroku u osób o zdrowych oczach. W związku z tym, stosowane soczewki powinny zapewnić im utrzymanie tego zdrowia nawet po wielu latach noszenia.

Tryb noszenia
Podstawowym trybem noszenia soczewek kontaktowych jest tryb dzienny. Oznacza to, że soczewki muszą zostać zdjęte przed pójściem spać. W ciągu dnia noszone mogą być nawet do 14 godzin. Do pewnego momentu był to jedyny dopuszczany i zalecany przez specjalistów tryb noszenia. Wiązało się to ze zbyt małą przepuszczalnością tlenu przez soczewki miękkie dostępne w tamtym czasie. Spanie w takich soczewkach prowadziło do niedotlenienia rogówki, a to mogło w pewnym momencie doprowadzić do poważnych powikłań. W 1998 roku na rynek polski wprowadzona została soczewka Focus Night & Day, która dzięki 6-cio krotnie wyższej przepuszczalności tlenu od dotychczasowych soczewek, jako jedyna spełniła kryterium bezpiecznego spania w soczewkach. Dlatego też zarejestrowana została jako soczewka do noszenia w trybie ciągłym do 30 dni i nocy bez konieczności zdejmowania. Prawie tak samą przepuszczalność tlenu mają soczewki O2Optix, które noszone mogą być w trybie przedłużonym, czyli bez konieczności zdejmowania do 6-ciu nocy lub w trybie elastycznym, czyli z możliwością okazjonalnego spania w soczewkach.

Tryb wymiany
Czas użytkowania soczewek kontaktowych związany jest między innymi z ich trwałością, czyli inaczej mówiąc stopniem i szybkością starzenia się soczewek. Proces ten zaczyna się w chwili otwarcia sterylnego opakowania (blistra) i kontaktu ze łzami lub środkami pielęgnacyjnymi. Dodatkowo zależy on od odporności na osady, które gromadzą się na soczewkach w trakcie ich użytkowania. Głównie chodzi tu o osady białkowe, które ulegają starzeniu się. Osady są również dobrym miejscem do zagnieżdżania się i rozwoju drobnoustrojów, które jak wiadomo w pewnym momencie mogą być powodem stanu zapalnego lub infekcji. Te i wiele innych czynników bierze pod uwagę producent w momencie określania częstotliwości wymiany danego typu soczewek. Zadaniem specjalisty jest natomiast kontrola soczewek i stwierdzenie czy w związku z indywidualnymi predyspozycjami pacjenta, nie ma potrzeby skrócenia okresu wymiany. Specjalista powinien również dobrać do soczewek i pacjenta odpowiednie środki pielęgnacyjne. Właściwa pielęgnacja jest kluczowym czynnikiem utrzymania soczewek we właściwym stanie, umożliwiającym komfortowe noszenie danej pary soczewek przez przewidziany dla niej okres. Ma ona również ogromne znaczenie dla zdrowia oczu. Dla tych, którzy chcieliby uniknąć codziennej pielęgnacji zaleca się stosowanie soczewek jednodniowych, np. Dailies lub soczewek do ciągłego noszenia Night & Day.

Soczewki konwencjonalne to soczewki o okresie trwałości zwykle od 6 do 12 miesięcy. Przeznaczone są one do noszenia w trybie dziennym, czyli należy je zdjąć przed snem. Ze względu na długi okres użytkowania wymagają bardzo dokładnej pielęgnacji. Zwykle zalecane jest dodatkowe okresowe odbiałczanie za pomocą środków enzymatycznych. Soczewki konwencjonalne są najstarszą grupą soczewek miękkich. Wykonywane są głównie z tradycyjnych już materiałów, często o nie najlepszych charakterystykach. W związku z powyższym ta grupa soczewek pomału odchodzi w zapomnienie i w niedługim czasie powinna ograniczyć się do soczewek specjalnych. W chwili obecnej soczewki te powinny być aplikowane właściwie tylko wtedy, gdy potrzebne są nietypowe parametry lub geometria soczewek.

Soczewki częstej wymiany obejmują soczewki wymieniane co miesiąc lub co 3 miesiące. Soczewki miesięczne stanowią obecnie najpopularniejszy segment soczewek kontaktowych. Wynika to ze światowej tendencji skracania czasu użytkowania danej pary soczewek. Im jest on krótszy, tym istnieje mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych objawów. Wiąże się to głównie z ilością i wiekiem osadów białkowych gromadzących się na soczewkach. Własne białka pacjenta pozostające na soczewce ulegają starzeniu się i przemianom. Z tego powodu, w pewnym momencie mogą zostać rozpoznane przez układ obronny pacjenta jako ciało obce, a co za tym idzie, wywołać odpowiedź immunologiczną organizmu. Częsta wymiana soczewek zalecana jest więc ze względów zdrowotnych. Jednym z rodzajów soczewek miesięcznych do dziennego lub przedłużonego noszenia do sześciu nocy są silikonowo-hydrożelowe soczewki O2OPTIX. Soczewki te zapewniają oczom 5 razy więcej tlenu w porównaniu z tradycyjnymi soczewkami hydrożelowymi. Dzięki nadzwyczajnej charakterystyce materiału praktycznie eliminują one objawy niedotlenienia. Dlatego też O2OPTIX są doskonałym rozwiązaniem dla osób, które noszą soczewki kontaktowe przez wiele godzin dziennie i tych, którym zdarza się zdrzemnąć w soczewkach lub wręcz przespać całą noc.

Soczewki jednodniowe, czyli jednorazowe są bezsprzecznie najzdrowszym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem dla użytkowników soczewek kontaktowych. Każdego dnia rano zakłada się nową, sterylną parę, a wieczorem, po zdjęciu soczewek, należy je po prostu wyrzucić. Nie wymagają ponadto stosowania chemicznych środków dezynfekujących i codziennej rutyny pielęgnacyjnej. Soczewki takie jak Focus Dailies są doskonałym rozwiązaniem dla wszystkich tych, którzy na co dzień chodzą w okularach, a raz na jakiś czas woleliby skorzystać z soczewek. I właśnie ta rodzina soczewek jednodniowych zasługuje na szczególną uwagę, gdyż jako jedyna oprócz podstawowych soczewek sferycznych zawiera soczewki toryczne i progresywne.

Soczewki do ciągłego noszenia
NIGHT&DAY są to jedyne dostępne na rynku soczewki miękkie, spełniające kryterium bezpiecznego noszenia w trybie ciągłym, czyli bez konieczności ich zdejmowania przez okres do 30 dni i nocy. Oznacza to, że użytkownicy NIGHT&DAY mają wreszcie możliwość spania w swych soczewkach, nie muszą ich codziennie rano zakładać, a wieczorem zdejmować, czyścić i dezynfekować. Najwyższy spośród wszystkich soczewek miękkich, współczynnik przepuszczalności tlenu gwarantuje długoletnie zdrowie i bezpieczeństwo oczu oraz brak jakichkolwiek objawów niedotlenienia.

O czym należy pamiętać używając soczewek kontaktowych?

• zawsze należy przestrzegać terminów wizyt kontrolnych u okulisty;
• nie należy używać soczewek po upływie daty ważności, ani przekraczać zalecanego terminu wymiany soczewek, nawet gdy używana para nie powoduje jeszcze dyskomfortu;
• należy zawsze sprawdzać czy moc soczewki, którą zakładamy jest poprawna dla danego oka;
• zaleca się zdjąć soczewki, jeżeli spodziewamy się kontaktu z toksycznymi lub drażniącymi oparami;
• soczewki należy zdjąć przed snem, chyba że są to soczewki NIGHT&DAY lub O2OPTIX .

Jak założyć / zdjąć soczewkę?

• zawsze należy umyć i wysuszyć ręce przed kontaktem z soczewkami;
• soczewkę należy delikatnie wyjąć palcem wskazującym z pojemnika i przed założeniem upewnić się, że jest na właściwej stronie;
• nie wolno założyć soczewki, jeżeli jest uszkodzona;
• soczewkę zdejmuje się delikatnie przyszczypując ją kciukiem i palcem wskazującym; aby łatwiej pochwycić soczewkę dobrze jest mrugnąć kilka razy i patrząc w górę zsunąć soczewkę w dół na białą część oka;
• jeżeli soczewka zdecentruje się na oku, to po zamknięciu oka, delikatnie masując ją przez powiekę należy przesunąć soczewkę do pozycji centralnej;
• nigdy nie należy używać pęsety, paznokci lub innych ostrych przedmiotów w celu wyjęcia soczewki z pojemnika lub z oka.

Drzemka w soczewkach

• jeżeli przez przypadek zdarzy się zasnąć na krótki czas w ciągu dnia w soczewkach, nie powinno to spowodować żadnych negatywnych skutków; można jednak odczuwać nadmierną suchość soczewki i oka, lecz uczucie to powinno ustąpić po kilku mrugnięciach;
• w takim przypadku można również zastosować nawilżające krople do oczu, np. AQuify;
• należy bezwzględnie unikać spania przez całą noc w soczewkach, które nie zostały do tego przystosowane;
• soczewki NIGHT&DAY spełniają wszelkie kryteria bezpieczeństwa i dostosowane są do ciągłego użytkowania do 30 dni i nocy bez przerwy, natomiast O2OPTIX są zarejestrowane do dziennego noszenia oraz do noszenia przedłużonego do sześciu nocy.

Kilka praktycznych rad dla Pań

• jeżeli kosmetyki typu mydło, kremy, dezodoranty lub lakier do włosów dostaną się na soczewkę, mogą powodować podrażnienia oczu lub uszkodzenie soczewki; należy więc używać ich ze szczególną ostrożnością;
• makijaż należy wykonywać po założeniu soczewek, a zmywać po ich zdjęciu;
• przy soczewkach kontaktowych nie powinno się używać tuszu o właściwościach wydłużających rzęsy; tusze tego typu zawierają włókienka, które mogą dostać się do oka i zabrudzić soczewkę;
• nie powinno się wykonywać kresek na wewnętrznej krawędzi powiek, ponieważ drobinki kosmetyku mogą łatwo zanieczyścić soczewkę;
• wskazówką przy wyborze właściwych kosmetyków do makijażu bywają informacje na opakowaniach mówiące o szczególnym przeznaczeniu dla użytkowników soczewek kontaktowych.