Rak szyjki macicy to wciąż jeden z częściej występujących kobiecych nowotworów. W Polsce jest on przyczyną śmierci co najmniej pięciu kobiet dziennie. Warto podkreślić, że diagnoza raka szyjki macicy to nie wyrok. Badania profilaktyczne, w tym przede wszystkim cytologia, pozwalają na wczesne wykrycie komórek nowotworowych w organizmie.
Im wcześniej zdiagnozowana zostanie choroba, tym większe szanse na jej skuteczne, całkowite wyleczenie – rak szyjki macicy wykryty w stadium przedinwazyjnym jest wyleczalny w ponad 99 proc. przypadków.
Rak szyjki macicy – bezcenna rola profilaktyki
Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy wzrasta wraz z wiekiem, a około 50 proc. chorujących stanowią kobiety między 40. a 65. rokiem życia.
W 2020 r. w Polsce odnotowano 3 862 nowych przypadków raka szyjki macicy (6. miejsce wśród nowotworów złośliwych kobiet). Zgonów zaś odnotowano 2 137, co daje 7. miejsce wśród nowotworów kobiecych (11/100 tys.). W Europie rak szyjki macicy plasuje się na 9. miejscu pod względem zachorowalności i na 10. pod względem umieralności (6,7/100 tys.).
Eksperci są jednak zgodni, że przedwczesnych odejść spowodowanych zmianami nowotworowymi można uniknąć. Kluczowe w profilaktyce tego typu raka jest regularne wykonywanie badań cytologicznych: badanie tradycyjne lub cytologia nowej generacji – cytologia płynna, LBC (ang. Liquid Based Cytology).
– Mimo że to kobiety w średnim wieku są szczególnie narażone na zachorowanie na raka szyjki macicy, choroba ta może wystąpić także u młodszych. Dlatego każda kobieta po 25. roku życia powinna regularnie wykonywać profilaktyczne badania cytologiczne, niezależnie od wywiadu rodzinnego czy aktywności seksualnej. Postuluje się jednak, aby badanie to wykonywać nawet w młodszym wieku u kobiet, które wcześnie rozpoczęły aktywność seksualną – wówczas powinno się robić badanie nie później niż 3 lata od chwili rozpoczęcia aktywności seksualnej – wyjaśnia lek. med. Alicja Mikłasz-Kupis, specjalista ginekolog-endokrynolog, Centrum Medyczne ENEL-MED.
– Nie można bagatelizować wszelkich objawów mogących świadczyć o rozwoju choroby – należą do nich plamienia międzymiesiączkowe, plamienia kontaktowe czy upławy. Rak szyjki macicy średnio rozwija się w ciągu dziesięciu lat, dlatego cytologię należy przeprowadzać co najmniej raz na 2 lata (w przypadku cytologii płynnej; klasyczną zaleca się wykonywać raz w roku). Do badania nie powinno się zgłaszać podczas miesiączki, oprócz tego nie ma innych przeciwskazań. Każdy niepokojący wynik należy weryfikować. Następnym krokiem jest dalsza diagnostyka i w wypadku stwierdzenia choroby – szybkie leczenie.
Czym jest cytologia płynna?
W tradycyjnej cytologii szyjki macicy osoba pobierająca wymaz ręcznie nanosi go na szkiełko za pomocą specjalnej szczoteczki. Metoda ta nie pozwala jednak na równomierne rozprowadzenie materiału, a jego większa część pozostaje na szczoteczce, co sprawia, że niewielka ilość trafia do badania. Szkiełko przygotowane w ten sposób jest trudne do oceny ze względu na możliwość nawarstwiania się komórek oraz obecność na nim stosunkowo dużej ilości krwi lub śluzu. Ponadto ze względu na niską reprezentatywność części próbki, która znajduje się na szkiełku, wynik cytologii może być fałszywy, tzn. może nie wykazać obecności komórek nowotworowych, mimo ich rzeczywistego istnienia.
– Pierwsza różnica między cytologią tradycyjną a płynną dotyczy metody pobrania materiału do badania. W przypadku cytologii płynnej wymaz pobrany szczoteczką jest rozprowadzany automatycznie. Osoba pobierająca materiał wkłada całą główkę szczoteczki do specjalnego pojemnika z płynnym podłożem. Tak przygotowany materiał jest przesyłany do laboratorium. Dzięki precyzji tej metody analizie poddawany jest cały materiał pobrany podczas badania i problem z reprezentatywnością wymazu jest zminimalizowany. Kolejną istotną różnicą w porównaniu z klasyczną cytologią jest fakt, że cytologia płynna pozwala na wyższą wykrywalność zmian wysokiego ryzyka – nawet na poziomie 64 proc., co przy początkowych zmianach daje nawet 100 proc. szans na wyleczenie. Oprócz tego raz pobrany materiał można poddać ponownej analizie, np. pod kątem HPV czy chlamydii, dzięki czemu nie jest konieczne powtarzanie badania. Czynności wykonywane podczas badania tradycyjnego i cytologii płynnej są bardzo podobne – z punktu widzenia pacjentki ta forma nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi uciążliwościami – podkreśla lek. med. Alicja Mikłasz-Kupis, specjalista ginekolog-endokrynolog, Centrum Medyczne ENEL-MED.
Kiedy i gdzie wykonać badanie cytologiczne?
Warto wspomnieć, że poza diagnostyką w kierunku raka szyjki macicy cytologia pomaga również wykryć infekcje dróg rodnych i inne nieprawidłowości, dlatego regularne jej wykonywanie powinno należeć do stałych elementów w kalendarzu każdej kobiety.
Cytologię płynną należy wykonać najlepiej w środku cyklu menstruacyjnego (ok. 4 dni po ustąpieniu krwawienia miesiączkowego i nie później niż 4 dni przed kolejnym). Zaleca się, aby 2-3 dni przed badaniem nie odbywać stosunków płciowych, nie aplikować leków dopochwowych czy tamponów oraz nie wykonywać irygacji pochwy.
Badanie cytologiczne można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym enel-med. Warto również brać udział w akcjach profilaktycznych w kierunku raka szyjki macicy, które cyklicznie prowadzą placówki medyczne. Na przykład przez cały maj w sieci enel-med trwa akcja profilaktyczna skierowana przede wszystkim do mam, podczas której można wykonać m.in. cytologię płynną LBC w niższej cenie. Wyniki badania dostępne są po ok. 14 dniach, a pacjentki mogą je sprawdzić w aplikacji mobilnej.
