Jak opiekować się wcześniakiem w szpitalu i w domu, podpowiada położna Joanna Kucharska. Pisząc o opiece nad wcześniakiem, dobrze jest nadmienić jakie właściwie są przyczyny przedwczesnego porodu.
Najczęściej, zaliczają się do nich:
- niewydolność cieśniowo-szyjkowa, bezobjawowe skracanie się szyjki macicy (przyczyna wrodzona lub pourazowa);
- samoistny poród przedwczesny – skurcze macicy w ciąży niedonoszonej (infekcja);
- przedwczesne odpłynięcie płynu owodniowego – PPROM (najczęściej infekcja);
- przedwczesne zakończenie ciąży przez lekarza ze wskazań medycznych (choroby matki lub płodu).
Wcześniak to noworodek, który urodził się przed 37 tygodniem ciąży. Stopień wcześniactwa określa się biorąc pod uwagę tydzień, w którym nastąpił poród. Z doświadczenia wiem, że dla rodziców oczekujących na dziecko, przedwczesny poród to nagłe i bardzo stresujące wydarzenie.
Jak opiekować się wcześniakiem – wyjątkowa troska
Dzieci urodzone przedwcześnie zwykle nie są przygotowane do samodzielnego funkcjonowania poza łonem mamy. A do tego mają bardzo niską odporność, przez co są szczególnie narażone na infekcje. Z tego powodu potrzebują specjalistycznej opieki lekarskiej, aż do chwili, gdy osiągną odpowiedni stopień rozwoju.
Chcąc zapewnić wcześniakom jak najlepsze warunki do wzrostu, kieruje się je na Oddział Intensywnej Terapii Noworodka, gdzie czeka na nie miejsce w inkubatorze. Tu non stop są monitorowane najważniejsze czynności życiowe maluszków, podaje się im dożylnie leki i odżywia przez sondę.
Pobyt dziecka w inkubatorze i podłączenie go do całej aparatury utrudnia w oczywisty sposób jego kontakt z rodzicem. Ale mimo tych trudności, kontakt taki musi być zapewniony, żeby lepiej rozumieć główne problemy w leczeniu i budować z dzieckiem niezwykle ważną więź uczuciową.
Jeśli następuje poprawa stanu ogólnego wcześniaka, pozwala się wtedy na bardziej bezpośredni kontakt z dzieckiem. Na przykład poprzez:
- poprawianie ułożenia,
- uczestnictwo w pielęgnacji,
- kangurowanie, czyli bliski kontakt skóra do skóry dziecka z rodzicami,
- karmienie podczas kangurowania.
Mleko ma moc
Wcześniaki powinny być karmione mlekiem mamy już od pierwszych chwil po urodzeniu. Mleko kobiety jest najodpowiedniejszym pożywieniem dla noworodka niezależnie od momentu rozwiązania ciąży, a dla wcześniaków to nie tylko pokarm.
Mleko mamy zawiera wiele bioaktywnych składników, które wspierają wzrost i rozwój najmniejszych wcześniaków. Szczególnie wartościowe jest mleko, które pojawi się na początku karmienia, tzw. siara.
Nauka obsługi
W czasie, gdy noworodek przebywa na Oddziale Intensywnej Terapii Noworodka, personel przygotowuje i uczy rodziców jak radzić sobie z opieką nad wcześniakiem. W miarę poprawy jego stanu zdrowia, zarówno w szpitalu jak i wtedy, gdy maleństwo zostanie wypisane do domu, rodzice rozpoczynają samodzielną opiekę nad maleństwem.
Wielce pomocna jest lista zaleceń przed wyjściem ze szpitala, dotycząca karmienia, podawania witamin i innych leków oraz przestrzegania terminów koniecznych konsultacji.
Niestety, obecna sytuacja epidemiczna nie sprzyja rodzicom. Pandemia obniżyła jakość opieki nad noworodkami urodzonymi przedwcześnie, pozbawiając ich kontaktu z rodzicami i możliwości kangurowania, czyli ważnego, wspierającego zdrowienie i rozwój dzieci kontaktu skóra do skóry.
Kontakt rodziców z dzieckiem, zwłaszcza matki z chorym wcześniakiem, jest bardzo ważny dla jego rozwoju i nawiązania się więzi pomiędzy dzieckiem i rodzicem.
Kiedy wcześniak jest wypisywany do domu, wciąż jest bardzo malutki, ale jego stan z pewnością jest stabilny. Dziecko, które opuszcza szpital, powinno umieć samodzielnie jeść z butelki lub z piersi mamy, radzić sobie z koordynacją ssania, połykania i oddychania, a także prawidłowo utrzymywać temperaturę swojego ciała. Nie powinny też już występować bezdechy.
Witaj w swoim pokoju
Pokój dziecka urodzonego przedwcześnie nie musi być urządzany w specjalny sposób. Ale z pewnością musi znaleźć się w nim zapas pieluch i środków pielęgnacyjnych przystosowanych do delikatnej skóry malucha. Wcześniaki mają przeważnie niższe napięcie mięśniowe i aby nie przybierały nieprawidłowych pozycji ciała, warto zaopatrzyć się w specjalną poduszkę – tzw. gniazdko, w którym można bezpiecznie ułożyć dziecko.
Czasami może nie wystarczyć im siły na wyssanie wystarczającej ilości mleka z piersi. Warto go wtedy odciągnąć z piersi i podać przy pomocy butelki, strzykawki lub pipetki. A te powinny znaleźć się gdzieś pod ręką.
Wcześniaki mogą mieć problem z utrzymaniem temperatury swojego ciała, dlatego w pokoju nie może być przeciągów i nagłych zmian temperatur. Dotykając stopy lub kark można sprawdzić, czy dziecku nie jest zbyt zimno. Najlepsza temperatura w pokoju wcześniaka to 22 stopni C. Podczas kąpieli powinna być nieco wyższa i wynosić 25-26 stopni C.
Pielęgnacja na medal
Skóra wcześniaka jest bardzo delikatna, dlatego do jej pielęgnacji należy wybrać odpowiednie produkty – delikatne, przeznaczone dla niemowląt. Do kąpieli można użyć delikatnego płynu, a po kąpieli skórę należy delikatnie osuszyć. Niezbędna jest również odpowiednia pielęgnacja skóry w okolicach pieluchy. Nieprawidłowa higiena, wilgoć, ciepło oraz tarcie pieluchy o skórę może być przyczyną pieluchowego zapalenia skóry. Podrażnioną skórę należy smarować delikatnymi kremami ochronnymi. W miesiącach letnich warto możliwie często wietrzyć pupę wcześniaka.
Pierwszy spacer i pierwsi gości
Dziecko należy stopniowo przyzwyczajać do spacerów poprzez tzw. „werandowanie”, czyli wystawianie na kilka minut na balkon lub pozostawienie go przy otwartym oknie. Dziecko do werandowania musi być odpowiednio przygotowane. Latem przyda się cieplejsza bluzeczka bądź lekki sweterek, czapeczka i rękawiczki, a w okresie jesienno-zimowym nie obejdziemy się bez kombinezonu, kurtki i obowiązkowo czapeczki.
Pierwsze spacery nie powinny trwać dłużej niż 30 minut. Potem należy je stopniowo wydłużać. Jeżeli maluch, który wychodzi ze szpitala ma już 2-3 miesiące, a pora roku jest ciepła, można pominąć werandowanie i udać się na pierwszy prawdziwy, 30-minutowy spacer.
Pierwsze odwiedziny bliskich powinny być odłożone do momentu kiedy maluszek zaaklimatyzuje się w domu. Odwiedziny bliskich i znajomych, którzy bezwzględnie powinni być zdrowi i obowiązkowo przed kontaktem z dzieckiem umyć ręce, powinny odbywać się stopniowo.
Warto ograniczać tłok, hałas, niepotrzebne bodźce i za wszelką cenę chronić maleństwo przed groźnymi dla niego infekcjami.
Wyjście wcześniaka do domu to moment, w którym rodzice i dziecko uczą się siebie nawzajem, co z pewnością wymaga czasu. Odpowiednie przygotowanie domu i rodziny jest wtedy bardzo ważne, ale najważniejsza dla dziecka jest bliskość i miłość rodziców.
„Położna na medal” jest ogólnopolską kampanią społeczno-edukacyjną, której celem jest promowanie wysokich standardów i dobrych praktyk wpływających na poprawę jakości opieki okołoporodowej. Kampania od samego początku – od 2014 roku, od kiedy została zainicjowana – podkreśla rolę, jaką w dzisiejszej opiece okołoporodowej powinna sprawować położna, zwracając uwagę na jej doświadczenie, wiedzę oraz kompetencje. W ramach kampanii prowadzony jest bezpłatny konkurs, w którym co roku wybierana jest najlepsza położna w Polsce i najlepsze położne w poszczególnych województwach.
