Katar, czyli nieżyt nosa, to stan zapalny tkanki wyściełającej jamę nosową. Należy do najczęściej występujących objawów chorobowych (choć jego obecność nie zawsze musi oznaczać rozwijającą się chorobę zakaźną). Jakie są jego przyczyny i jak rozróżnić rodzaje kataru?
Katarem nazywamy wyciek z nosa gęstej bądź wodnistej wydzieliny. Nos jest jedną z naszych pierwszych linii obrony przed drobnoustrojami chorobotwórczymi albo innymi niepożądanymi substancjami, które chciałyby wniknąć do organizmu. „Zadaniem” kataru jest pozbycie się tych substancji czy drobnoustrojów. Dlatego, aby walczyć z katarem, należy wiedzieć, co go wywołało. Jeśli bowiem jest to katar sienny, potrzebny będzie inny sposób leczenia niż przy katarze o podłożu infekcyjnym.
Skąd się bierze katar?
Zatkany nos i obecność sączącej się wydzieliny, kichanie, obrzęk i świąd śluzówki nosa – to typowe sygnały, że przynajmniej przez kilka dni będziemy borykać się z katarem… Czy na pewno kilka dni? To zależy od przyczyny nieżytu nosa.
Katar pojawia się w momencie, gdy zbyt duża ilość mikroorganizmów – jak na możliwości mechanizmów obronnych śluzówki nosa – wnika przez śluzówkę, powodując produkcję większej niż zazwyczaj ilości wydzieliny. Następuje przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa, a rzęski, którymi pokryta jest śluzówka, nie mogą już tak skutecznie usunąć wydzieliny wraz z bakteriami, wirusami, zanieczyszczeniami.
Drobnoustroje zaczynają wówczas wnikać do organizmu poprzez osłabioną śluzówkę nosa. Skutkuje to wysłaniem odpowiedniego sygnału przez układ odpornościowy – komórki systemu immunologicznego przenikają do śluzówki, a rezultatem tej walki jest wypływająca z nosa wydzielina[1]. Na podobnej zasadzie powstaje katar alergiczny – układ odpornościowy wysyła sygnał obronny, ponieważ traktuje wnikający do organizmu alergen jako zagrożenie.
Katar wirusowy
Ten rodzaj nieżytu nosa pojawia się jako symptom przeziębienia. Powodować go mogą różne wirusy, m.in. rinowirusy, pikornawirusy, adenowirusy, wirus RSV, wirusy paragrypy i inne. Charakterystyczna dla kataru wirusowego jest wodnista wydzielina, niekiedy mętna. Katar ten współistnieje z innymi objawami – zwykle towarzyszy mu stan podgorączkowy lub gorączka, nieprzekraczająca 38 stopni C[2].
„Nieleczony katar trwa 7 dni, leczony – tydzień”. To powiedzenie tyczy się właśnie kataru wirusowego, który przechodzi samoistnie po 7–10 dniach. Jeśli nie rozwija się nadkażenie bakteryjne (wówczas katar zmienia swoją postać), nie bierzemy antybiotyków. Wystarczą jedynie środki miejscowe, udrożniające drogi oddechowe, obkurczające śluzówkę, a w przypadku współistnienia stanu zapalnego zatok (często ból w okolicach zatok przynosowych, gęsta wydzielina) – środki ziołowe udrażniające zatoki i wspomagające pozbycie się wydzieliny.
Katar bakteryjny
Katar wirusowy często ulega nadkażeniu bakteryjnemu. Katar o podłożu bakteryjnym może być gęstszy niż wirusowy, natomiast nie jest prawdą, że żółte czy zielonkawe zabarwienie wydzieliny musi świadczyć o katarze bakteryjnym. Za kolor wydzieliny odpowiedzialne są leukocyty (białe krwinki) – a te wysyłane są do walki zarówno z zakażeniem wirusowym, jak i bateryjnym[3].
Katar bakteryjny można natomiast rozpoznać po czasie trwania. Infekcja wirusowa mija szybko, jednak bakteryjna może trwać powyżej 10 dni. Często współistnieje z kaszlem mokrym – jest to efekt spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, a także z gorączką. Nieleczony katar bakteryjny prowadzić może do poważnych powikłań, takich jak bakteryjne zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego.
Katar sienny
Obfita, bezbarwna, wodnista wydzielina z nosa bez towarzyszącej gorączki czy innych objawów może świadczyć o alergicznym podłożu kataru. Alergiczny nieżyt nosa pojawia się przy kontakcie z alergenami – w przypadku alergii na pyłki i zarodniki grzybów będzie to sezon pylenia danego gatunku, przy alergii na roztocza – katar może być całoroczny.
Dodatkowymi objawami są świąd nosa, a także świąd i łzawienie oczu. Objawy zanikają, gdy ustanie kontakt z alergenami. Nie jest to jednak takie proste – dlatego objawy kataru alergicznego powinny skłonić do wizyty u lekarza alergologa. Aby złagodzić objawy sezonowego alergicznego nieżytu nosa, należy przyjmować przepisane leki doustne, a dodatkowo można wspomagać terapię sprayami do nosa. Leki te mają miejscowe działanie przeciwzapalne. Powodują zmniejszenie obrzęku i podrażnienia błony śluzowej nosa, łagodzą kichanie, świąd oraz wyciek z nosa.
Katar naczynioruchowy
Czasem katar nie ma podłoża ani infekcyjnego, ani alergicznego. Jego objawy nasilają się w sposób zauważalny np. przy zmianie temperatury otoczenia czy pozycji ciała. Może być również reakcją na zmiany ciśnienia atmosferycznego, zbyt suche powietrze czy obecność silnego zapachu.
Katar sienny można odróżnić od infekcyjnego stosunkowo łatwo – nie towarzyszy mu podwyższona temperatura ciała, znika przy braku kontaktu z alergenem (np. w trakcie deszczu, po zakończeniu sezonu pylenia), ale może utrzymywać się nieustannie, jeśli alergen będzie stale obecny.
Bibliografia:
Jak leczyć katar? Rodzaje kataru. Domowe sposoby na katar, https://apteline.pl/artykuly/jak-leczyc-katar-rodzaje-kataru-domowe-sposoby-na-katar, dostęp: 18.07.21
Monika Majewska, Kolor kataru – o czym świadczy kolor wydzieliny z nosa?, https://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/objawy/kolor-kataru-o-czym-swiadczy-kolor-wydzieliny-z-nosa-aa-fkTW-acur-FaGC.html, dostęp: 18.07.21
Magdalena Stolarczyk, Co to jest katar? Rodzaje kataru, https://farmaceuta-radzi.pl/co-to-jest-katar-rodzaje-kataru/, dostęp: 18.07.21
NASC/075/07-2021/12
[1] Jak leczyć katar? Rodzaje kataru. Domowe sposoby na katar | Apteline.pl
[2] Co to jest katar? Rodzaje kataru. (farmaceuta-radzi.pl)
[3] Kolor kataru – o czym świadczy kolor wydzieliny z nosa? – PoradnikZdrowie.pl
