Już w XVI w. Leonardo da Vinci określił stopę jako arcydzieło sztuki i biomechaniki. Stopa zbudowana jest z 26 kości (na 206 ogółem), połączonych układem torebkowo-więzadłowym, w skład którego wchodzą 33 stawy i 107 więzadeł. W jej obrębie przyczepy ma 20 mięśni, które w zależności od funkcji możemy zaliczyć do grup: tylnej mięśni zginających podeszwowo stopę; mięśni prostowników, przebiegających po stronie przedniej goleni, zginających grzbietowo stopę; mięśni strzałkowych, przebiegających za kostką boczną i nawracających stopę oraz mięśni odwracających stopę, przebiegających do tyłu od kostki przyśrodkowej. Pomiędzy nimi panuje swoista równowaga, która jest gwarantuje prawidłową budowę stopy i jej harmonijny ruchu.
Funkcjonalnie w obrębie stopy wyróżniamy dwie części: przodostopie oraz tyłostopie, w skład którego wchodzą kość skokowa i kość piętowa. Do kości piętowej przyczepia się ścięgno Achillesa utworzone przez mięsień brzuchaty i mięsień płaszczkowaty łydki – najsilniejsze mięśnie zginające podeszwowo stopę. Ważną rolę wspomagającą odgrywa mięsień piszczelowy tylny, który przebiegając za kostką przyśrodkową pełni dodatkowo rolę odwracacza stopy odpowiedzialnego za utrzymywanie prawidłowego sklepienia podłużnego stopy. Oprócz niego jest też w stopie sklepienie poprzeczne.
Prawidłowo ukształtowana stopa ma trzy punkty podparcia. W stopie płasko-koślawej jest ich więcej. Warunkiem zdrowej budowy jest właściwe położenie kości względem siebie i związana z tym prawidłowa wydolność więzadeł i mięśni stopy. Układ torebkowo-więzadłowy określamy mianem stabilizatorów biernych, a układ mięśniowy stabilizatorem czynnym stopy.
Z punktu widzenia biomechaniki stopa jest narządem bardzo skomplikowanym. Pełni funkcję lokomocyjno-podpórczą. W czasie życia człowieka jest wielokrotnie narażona na urazy i przeciążenia, dlatego tak ważna jest profilaktyka wad stóp i ich codzienna pielęgnacja.
- Stopa płasko koślawa statyczna-rozpoznanie
Niewydolność któregoś z opisanych układów prowadzi do rozwoju stopy płasko koślawej statycznej, charakteryzującej się obniżeniem lub zanikiem łuku podłużnego i poprzecznego stopy, koślawością tyłostopia, odwiedzeniem przodostopia. Często koślawemu ustawieniu paluchów towarzyszy metatarsalgia Mortona, objawiająca się bólem przodostopia. Początkowo choroba przebiega bezboleśnie, z czasem rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe w obrębie układu kostno stawowego i pojawiają się związane z tym dolegliwości bólowe. Podkreślę, że rozwojowo u dzieci do około 8-10 roku życia występuje często fizjologiczne płaskostopie, które nie wymaga leczenia. W przypadku podejrzenia stóp płasko-koślawych, konieczna jest wizyta u lekarza ortopedy, który po obejrzeniu stóp i wykonaniu specjalistycznych badań stawia ostateczną diagnozę. Coraz częściej, oprócz zdjęcia radiologicznego wykonuje się podobarografię, czyli komputerowe badanie sił nacisku poszczególnych części stopy na podłoże.
- Stopa płasko koślawa statyczna-leczenie
Stopy płasko koślawe zawsze wymagają leczenia, które obejmuje kinezyterapię (ćwiczenia wzmacniające niewydolne mięśnie stopy), wskazania ortezy ( wkładki supinujące, metatarsalne specjalnie wyprofilowane obuwie) oraz fizykoterapię (zabiegi zmniejszające dolegliwości bólowe np. laseroterapia, jonoforeza itp). W przypadku zaniedbanych, bolesnych stóp płasko-koślawych, konieczne jest leczenie operacyjne. Dużą rolę odgrywają ćwiczenia wzmacniające niewydolny mięsień piszczelowy tylny: chodzenie na palcach, na zewnętrznych krawędziach stóp, podnoszenie palcami stóp różnych przedmiotów z ziemi, jazdę na rowerze.
W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój ortotyki. Dostępne są wkładki wykonywane z najnowocześniejszych, przyjaznych dla stopy materiałów, dobieranych indywidualnie dla każdego pacjenta. Wkładki podtrzymują sklepienie podłużne i poprzeczne stopy. Leczenie takie powinno być jednak prowadzone przez doświadczonego ortopedę.
Lek. n. med. Andrzej Sionek
N Z O Z "OMEGA"
00-138 Warszawa, ul. Ptasia 4
tel. (022)652-18-82
