Jakie są typy uszkodzeń błony bębenkowej ?
Spotykamy uszkodzenia błony bębenkowej w postaci jej ubytku (perforacji) oraz zniszczenie struktury błony w wyniku jej silnego wciągnięcia (retrakcji), będącego następstwem przewlekłych stanów zapalnych przebiegających z niedrożnością trąbki słuchowej (mającej na celu wyrównywanie ciśnień po obydwu stronach błony bębenkowej). Błona bębenkowa w tych przypadkach może mieć zachowaną ciągłość, jednak pozbawiona elementów sprężystych rozciąga się nadmiernie i przestając spełniać swoją funkcję, kładzie się na strukturach ucha środkowego (np. kosteczkach słuchowych) przyrastając do nich i unieruchamiając.
Czy uszkodzenie błony bębenkowej jest groźne ?
Ze względu na możliwość wystąpienia powikłań każde uszkodzenie błony bębenkowej powinno podlegać okresowej obserwacji i odpowiedniemu leczeniu. Uszkodzenia błony bębenkowej w postaci perforacji (otworu) znajdującej się na jej brzegu (perforacja brzeżna) są groźniejsze od perforacji w częściach środkowych (perforacja centralna), gdyż istnieje możliwość wrastania do jamy bębenkowej naskórka, który poprzez otwór wpełza ze ścianek przewodu słuchowego (perlakowe zapalenie ucha). Naskórek taki może doprowadzić w konsekwencji do zniszczenia struktur ucha z ropnymi stanami zapalnymi, dużym niedosłuchem i możliwością wystąpienia groźnych powikłań. W każdym przypadku perforacja błony bębenkowej stanowi wrota szerzenia się zakażeń do ucha środkowego (powinno się chronić takie ucho przed dostępem wody). W przypadku uszkodzeń błony bębenkowej wynikających z jej nadmiernej retrakcji (wciągnięcia) może dojść do niszczenia kosteczek słuchowych (postępujący niedosłuch), a także powstawania perforacji i wrastania naskórka do ucha środkowego.
Jak rozpoznaje się uszkodzenia błony bębenkowej ?
Uszkodzenie błony bębenkowej można podejrzewać na podstawie wywiadu (stany zapalne ucha z wyciekiem lub bez, uraz). Rozpoznanie możemy postawić po dokładnym badaniu otoskopowym. Stosowanie w codziennej praktyce lekarskiej wideootoskopii, czyli badania ucha miniaturową kamerą wideo, i mikroskopu diagnostycznego powoduje, że jesteśmy w stanie rozpoznać nawet niewielkie uszkodzenia błony bębenkowej. W badaniach audiometrycznych stwierdza się najczęściej niedosłuch.
Co jest przyczyną niedosłuchu w uszkodzeniach błony bębenkowej ?
Uszkodzenie błony bębenkowej powoduje upośledzenie przewodzenia fali dźwiękowej docierającej do ucha. Słabsze drgania uszkodzonej błony bębenkowej wywołują słabsze ruchy powiązanych z nią kosteczek słuchowych, co pogarsza przewodzenie dźwięków do ucha wewnętrznego i objawia się niedosłuchem przewodzeniowm. Jeżeli uszkodzeniu błony bębenkowej towarzyszy uszkodzenie łańcucha kosteczek słuchowych, to niedosłuch jest najczęściej większy. W przypadkach uszkodzenia błony bębenkowej w wyniku urazu ciśnieniowego, np. po eksplozji, mogą współistnieć także zmiany w uchu wewnętrznym, wpływając na pogorszenie wydolności układu odbiorczego ucha i powodując niedosłuch odbiorczy. Może to także być przyczyną powstawania szumów usznych i ewentualnych zawrotów głowy. Jeżeli oba typy niedosłuchu współistnieją, mówimy wtedy o niedosłuchu mieszanym.
Jakie są możliwości leczenia uszkodzeń błony bębenkowej ?
W przypadku małych perforacji centralnych przebiegających bez powikłań zalecana jest kilkumiesięczna obserwacja, gdyż błona bębenkowa ma dość dużą zdolność do regeneracji i istnieje możliwość jej samoistnego wygojenia. Gdy perforacja nie ma tendencji do zamykania się, występują powikłania (np. z krawędzi perforacji podwija się naskórek, grożąc wrośnięciem do jamy bębenkowej), w przypadkach perforacji brzeżnych oraz w sytuacjach nadmiernej retrakcji błony bębenkowej z początkiem niszczenia kosteczek słuchowych czy wrastania do jamy bębenkowej naskórka zalecane jest leczenie operacyjne.
Na czym polega myringoplastyka ?
Zabieg wykonywany jest na ogół przez przewód słuchowy zewnętrzny (podobnie jak czyszczenie ucha), tak że na zewnątrz niewidoczne są jakiekolwiek ślady czy blizny (istnieje też możliwość operacji po wykonaniu cięcia za małżowiną uszną, ale ta forma jest rzadziej stosowana). W wielu przypadkach niezbędne jest wykonanie dodatkowego niewielkiego cięcia umożliwiającego pobranie materiału do rekonstrukcji. Materiałem tym może być, przypominająca swoim wyglądem fragment folii plastikowej, powięź mięśnia skroniowego (cięcie długości ok. 2 cm, ukryte we włosach z tyłu, na wysokości górnego bieguna małżowiny usznej) lub cienki fragment chrząstki pobrany z małżowiny usznej (cięcie długości ok. 1 cm w mało widocznej części małżowiny). Materiały te, będąc tkankami własnymi pacjenta, są w pełni bezpieczne i nie stwarzają ryzyka przeniesienia jakichkolwiek chorób. Decyzja o wyborze odpowiedniego materiału zależy od stanu ucha i wyników badania słuchu. Często decyzja taka może zapaść dopiero po dokładnej ocenie ucha podczas zabiegu operacyjnego. Błona bębenkowa zostaje zrekonstruowana przy pomocy pobranego materiału, który wgaja się i integruje się z otaczającymi tkankami. Po zabiegu w uchu pozostaje opatrunek. W miejscach cięć zakładane są szwy. Po zdjęciu szwów i wygojeniu ewentualne blizny są mało lub zupełnie niewidoczne. Efekt słuchowy i anatomiczny operacji ujawnia się dopiero po wyjęciu opatrunku, co następuje najczęściej po około tygodniu.
Na jak dużą poprawę słuchu można liczyć po operacji ?
Poprawa słuchu po operacji możliwa jest jedynie w zakresie przewidywanym na podstawie badań słuchu przed operacją (maksymalną wydolność ucha określa tzw. krzywa przewodnictwa kostnego wykreślona na audiogramie tonalnym). Zabieg ma na celu likwidację tzw. rezerwy ślimakowej obrazowanej na audiogramie w formie odstępu pomiędzy krzywymi przewodnictwa powietrznego i kostnego. W większości przypadków po operacji dochodzi do całkowitego zamknięcia rezerwy ślimakowej, to znaczy do maksymalnej teoretycznie możliwej poprawy słuchu. W niektórych przypadkach pomimo wygojenia ucha i dobrego efektu anatomicznego może utrzymywać się pewna rezerwa ślimakowa (niedosłuch) zależna np. od wcześniejszych zmian pozapalnych błony bębenkowej (np. zmian tympanosklerotycznych usztywniających błonę bębenkową i negatywnie wpływających na przewodzenie dźwięków). U niektórych pacjentów celem zabiegu nie jest poprawa słuchu, tylko zabezpieczenie ucha przed infekcjami wnikającymi z wodą lub woskowiną.
Jaki typ znieczulenia jest stosowany podczas myringoplastyki ?
Zabiegi tego typu wykonywane są z reguły w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie). Zapewnia ono bezpieczeństwo pacjenta oraz komfort chirurgowi. Możliwe jest stosowanie znieczulenia miejscowego, jednak należy je ograniczać do przypadków, gdzie jedynie ono jest dopuszczalne z powodów medycznych. Po operacji pacjenci czasami wymagają niewielkich dawek leków przeciwbólowych.
Czy możliwe są powikłania po myringoplastyce ?
W medycynie nie jest możliwe udzielenie gwarancji skuteczności zastosowanej terapii. Możliwe komplikacje operacji należy podzielić na ogólne oraz chirurgiczne. Ogólne wiążą się z infekcjami, znieczuleniem, podawanymi lekami, unieruchomieniem, chorobami współistniejącymi i in. O szczegółowe informacje pozwalające zmniejszyć ryzyko tych komplikacji zostaną Państwo zapytani przez lekarza odpowiedzialnego za bezpieczny przebieg znieczulenia (anestezjologa). Wymagane także będzie wykonanie kilku badań dodatkowych, takich jak: oznaczenie grupy krwi z czynnikiem Rh, morfologii i badań biochemicznych krwi, badań układu krzepnięcia, badania ogólnego moczu czy innych. Powikłania otochirurgiczne obejmują: głęboki niedosłuch lub całkowita głuchota operowanego ucha (powikłanie bardzo rzadkie, ale jednak możliwe), uszkodzenie nerwu twarzowego, co prowadzi do porażenia mięśni twarzy po stronie operowanej (powikłanie bardzo rzadkie!!!), uszkodzenie struny bębenkowej, co objawia się zaburzeniami czucia smaku na języku po stronie operowanej, długotrwałe zaburzenia równowagi, powstanie lub nasilenie szumów usznych, brak poprawy słuchu. Wymienione powyżej powikłania są bardzo rzadkie, a ich ilość zależy od doświadczenia zespołu operacyjnego.
Jak wygląda okres pooperacyjny ?
Po zabiegu najtrudniejsze są pierwsze godziny po narkozie. Zawroty głowy i nudności będące wynikiem działania leków anestetycznych czy działań w pobliżu ucha wewnętrznego na ogół ustępują w ciągu pierwszej doby. Okres pobytu w szpitalu obejmuje zwykle od jednego do kilku dni po operacji. Po całkowitym usunięciu opatrunku z ucha (ok. 7 dni po operacji) pacjent może już odczuwać poprawę słuchu, pomimo że gojenie błony bębenkowej trwa nadal. Kontrolne badania słuchu wykonywane są w różnych odstępach czasu, jednak obiektywny wynik zabiegu można ocenić po około 4 tygodniach od operacji.
Jakie są zalecenia po operacji myringoplastyki ?
We wczesnym okresie pooperacyjnym zaleca się prowadzenie oszczędzającego trybu życia i unikanie infekcji (unikanie kontaktów z osobami z infekcjami górnych dróg oddechowych itp.). Po usunięciu opatrunku pacjent powinien unikać bezpośredniego narażenia na hałas. Przez okres około miesiąca nie powinno się moczyć ucha operowanego. Po operacji zalecana jest kontrola audiologiczna w odstępach 1, 3, 6, 12 miesięcy.
