AMD, czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (ang. Age-related Macular Degeneration), to przewlekła choroba oczu, która prowadzi do pogorszenia centralnego widzenia. Dotyka głównie osoby powyżej 50. roku życia i jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u osób starszych w krajach rozwiniętych.
Plamka żółta – co to jest?
Plamka żółta (łac. macula lutea) to niewielki obszar na siatkówce oka, który odpowiada za widzenie centralne, czyli za zdolność do rozpoznawania szczegółów, takich jak czytanie, rozpoznawanie twarzy, czy prowadzenie pojazdów. Zawiera ona dużą ilość fotoreceptorów, zwłaszcza czopków, które są odpowiedzialne za widzenie w kolorze i ostrość obrazu.
Rodzaje AMD
AMD występuje w dwóch głównych formach: sucha (zanikowa) i mokra (wysiękowa).
Jakie są przyczyny AMD?
Dokładne przyczyny AMD nie są jeszcze w pełni poznane. Wiadomo jednak, że na rozwój choroby wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
Do czynników ryzyka zaliczamy:
- Wiek: Ryzyko AMD wzrasta wraz z wiekiem.
- Palenie papierosów: Palenie znacznie zwiększa ryzyko rozwoju AMD.
- Nadciśnienie tętnicze: Wysokie ciśnienie krwi może przyspieszać postęp choroby.
- Otyłość: Nadwaga i otyłość są związane z większym ryzykiem AMD.
- Czynniki genetyczne: Niektóre geny zwiększają predyspozycje do rozwoju AMD.
- Dieta uboga w witaminy i minerały: Niedobór niektórych składników odżywczych, takich jak luteina i zeaksantyna, może przyczynić się do rozwoju AMD.
Sucha forma AMD
- Opis: Sucha forma AMD stanowi około 85-90% przypadków. Rozwija się powoli i stopniowo prowadzi do pogorszenia widzenia. Jest związana z zanikiem komórek światłoczułych w plamce żółtej oraz nagromadzeniem złogów białkowych zwanych druzami pod siatkówką.
- Objawy: Początkowo może nie powodować wyraźnych objawów, ale z czasem prowadzi do rozmycia obrazu w centrum pola widzenia, trudności w czytaniu i rozpoznawaniu twarzy.
- Postęp: Choroba może postępować przez wiele lat, a w jej zaawansowanym stadium dochodzi do poważnej utraty widzenia centralnego.
Mokra forma AMD
- Opis: Mokra forma AMD występuje rzadziej, ale jest bardziej agresywna i prowadzi do szybszej utraty wzroku. Charakteryzuje się nieprawidłowym wzrostem naczyń krwionośnych pod siatkówką, które mogą przeciekać lub krwawić, uszkadzając fotoreceptory w plamce żółtej.
- Objawy: Objawy pojawiają się szybko i obejmują zniekształcenie obrazu (np. linie proste mogą wydawać się falowane), ciemne plamy w centrum pola widzenia, a także gwałtowne pogorszenie widzenia.
- Postęp: Mokra forma AMD wymaga pilnego leczenia, aby zapobiec trwałej utracie wzroku.
Czynniki ryzyka AMD
AMD jest związana z wiekiem, ale istnieją inne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jej rozwoju:
- Wiek: Ryzyko rozwoju AMD znacząco wzrasta po 50. roku życia.
- Genetyka: Osoby, które mają bliskich krewnych z AMD, są bardziej narażone na rozwój choroby.
- Palenie papierosów: Palenie jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka AMD. Osoby palące są dwukrotnie bardziej narażone na rozwój choroby niż niepalące.
- Nadciśnienie tętnicze i choroby sercowo-naczyniowe: Mogą one wpływać na stan naczyń krwionośnych w oku, zwiększając ryzyko AMD.
- Dieta: Dieta uboga w owoce i warzywa oraz wysoka zawartość tłuszczów nasyconych może zwiększać ryzyko AMD. Z drugiej strony, dieta bogata w antyoksydanty, witaminy C i E, cynk oraz luteinę i zeaksantynę może działać ochronnie.
- Ekspozycja na światło UV: Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV może uszkadzać siatkówkę i zwiększać ryzyko AMD.
Diagnostyka AMD i objawy
AMD często rozwija się bezbolesnie i początkowo bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne wykrycie. Regularne badania okulistyczne są kluczowe, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka. Diagnostyka AMD obejmuje:
- Badanie ostrości wzroku: Pozwala wykryć zmiany w centralnym widzeniu.
- OCT (Optical Coherence Tomography): Jest to nieinwazyjne badanie obrazowe, które pozwala na szczegółową ocenę plamki żółtej.
- Angiografia fluoresceinowa: Badanie to wykorzystuje barwnik do oceny naczyń krwionośnych w siatkówce, co jest szczególnie przydatne w diagnozowaniu mokrej formy AMD.
Leczenie AMD
Leczenie AMD zależy od jej formy i zaawansowania.
Leczenie suchej formy AMD
- Suplementacja diety: W przypadku wczesnych stadiów suchej formy AMD zaleca się suplementację diety antyoksydantami, luteiną, zeaksantyną oraz cynkiem, które mogą spowolnić postęp choroby.
- Styl życia: Ograniczenie palenia, zdrowa dieta oraz ochrona oczu przed promieniowaniem UV mogą pomóc w spowolnieniu postępu choroby.
Leczenie mokrej formy AMD
- Iniekcje doszklistkowe: Podawanie leków anty-VEGF (vascular endothelial growth factor) do wnętrza oka hamuje wzrost nieprawidłowych naczyń krwionośnych, co może stabilizować lub nawet poprawiać widzenie.
- Terapia laserowa: W niektórych przypadkach stosuje się laser do zniszczenia nieprawidłowych naczyń krwionośnych.
- Fotodynamiczna terapia laserowa: Jest to mniej inwazyjna forma terapii laserowej, która wykorzystuje specjalny barwnik aktywowany przez światło lasera.
AMD to poważna choroba oczu, która może prowadzić do znacznej utraty widzenia, zwłaszcza jeśli nie jest odpowiednio leczona. Kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie choroby oraz regularne badania okulistyczne, które pozwalają na monitorowanie stanu plamki żółtej i podjęcie odpowiednich działań w przypadku pojawienia się niepokojących zmian.
Zdrowy styl życia, zbilansowana dieta oraz ochrona oczu mogą pomóc w zapobieganiu AMD lub spowolnieniu jej postępu.
