Obecnie, mimo wysiłków wielu zespołów badaczy, stale brak skutecznej szczepionki uodparniającej na wirusa HIV, takiej która zapobiegałaby rozwojowi AIDS.
Największe nadzieje wiąże się ze szczepionkami zawierającymi geny wirusa HIV. Na matrycy tych genów w organizmie człowieka produkowane są wirusowe białka jednak pozbawione chorobotwórczych własności. W odpowiedzi na obecność tych białek komórki odporności produkują jednak przeciwciała, dzięki którym organizm zyskuje odporność na wypadek kolejnej infekcji wirusem HIV.
Najczęściej tego typu eksperymentalne szczepionki podaje się doustnie, co wymaga stosowania dużych dawek. Iniekcje domięśniowe wywołują jednak słabą i krótkotrwałą reakcję układu odporności. Dlatego naukowcy szukają innego sposobu szczepienia, które wywoływałoby długotrwałą odporność i wymagało zastosowania niskich dawek.
Najnowsze wyniki badaczy rosyjskich z Państwowego Centrum Wirusologii i Biotechnologii "Wektor" w Kolosowie pod Nowosybirskiem wskazują, że podawanie szczepionki do odbytu może być najskuteczniejszym sposobem wywoływania odporności organizmu na zakażenie HIV.
Badacze "zapakowali" materiał genetyczny wirusa HIV – a dokładnie gen kodujący wirusowe białko GP160 – do komórek bakterii z rodzaju Salmonella wywołujących u ludzi zatrucia pokarmowe. Wykorzystano przy tym osłabione szczepy bakterii, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi.
Szczepionkę, w postaci kropli zawiesiny komórek bakterii, podawano myszom bądź doustnie, bądź do odbytu.
Naukowcy zaobserwowali, że szczepionka była bezpieczna dla zwierząt, a jednorazowe jej podanie wystarczyło by wywołać odpowiedź układu odporności – w surowicy krwi wszystkich myszy pojawiły się przeciwciała, które hamowały rozwój infekcji HIV w komórkach hodowanych w laboratorium.
Okazało się jednak, że podawanie szczepionki do odbytu znacznie silniej pobudziło reakcję układu odporności, niż podanie jej doustne.
Jak spekulują autorzy badań, obserwowane różnice są związane z tym, że wiele komórek Salmonella ulega zniszczeniu już w żołądku, a pozostałe nie przemieszczają się dalej poza jelito cienkie. Stąd komórki te penetrują przez śluzówkę jelita do węzłów chłonnych, z których mogą przemieszczać się po całym organizmie wraz z limfą.
Podawanie szczepionki do odbytu pozwala przemieszczać się komórkom bakteryjnym w różne odcinki jelita grubego i cienkiego. Jest to o tyle istotne, że jelito grube ma dobrze rozwinięty układ limfatyczny, co ułatwia przedostawanie się szczepionki do węzłów chłonnych.
Z tej przyczyny podawanie szczepionki do odbytu pozwala znacznie zminimalizować jej dawkę i uzyskać jednocześnie dobre efekty terapeutyczne.
